Bạch Cương Tàm (Bombyx mori L.)

Phân loại khoa học
Giới(regnum)	Animalia (Động vật) Arthropoda (Động vật chân khớp) Insecta (Côn trùng)
Bộ(ordo)	Lepidoptera (Cánh vẩy)
Họ(familia)	Bombycidae (Tằm)
Chi(genus)	Bombyx
Danh pháp hai phần (Tên khoa học)
Bombyx mori L.

Bạch cương tàm được biết đến khá phổ biến với công dụng chữa nhọt độc, quai bị, lao hạch, mề đay, liệt mặt, viêm họng cấp, co giật, trị động kinh, rong huyết, ra mồ hôi. Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Bạch cương tàm.

1 Giới thiệu về Bạch cương tàm

Bạch cương tàm tên khoa học là Bombyx mori L., hay còn được gọi là Tằm vôi, Bạch cam toại, thuộc họ Bombycidae (họ Tằm).

1.1 Đặc điểm mô tả

Bạch cương tàm là kết quả của quá trình chế biến từ những con Tằm đã bị nhiễm vi khuẩn Botrytis bassiana hoặc Beauveria bassiana. Những con tằm này thường có xác khô cứng, hình ống tròn, nhăn, cong, với vỏ ngoài màu xám trắng giống như vôi, chiều dài từ 3 đến 9,5 cm và đường kính 5mm. Vết bẻ của chúng có màu nâu, mặt cắt thường xen lẫn màu vàng và trắng. Bạch cương tàm có miệng màu đen, mắt kép, khó nhìn rõ. Toàn thân của chúng được chia thành các đốt, với các đốt ở đầu và thân đều rõ rệt. Đầu của bạch cương tàm tròn, hai bên bụng có 8 đôi chân giả, ngắn và đuôi hơi chẻ đôi. Vùng chân của chúng được phân biệt rõ, mặt ngoài thường kèm ít tơ, có màu xám trắng.

⇒ Xem thêm dược liệu khác tại đây: Vị thuốc Mẫu lệ (vỏ Hàu) –  Bổ sung calci, chữa đau dạ dày hiệu quả

1.2 Thu hái và chế biến

Trong khoảng tháng 4-5, lựa chọn các con Tằm chết cứng vì nhiễm vi khuẩn để sản xuất Bạch cương tàm. Hiện nay, sản xuất Bạch cương tàm trên quy mô lớn bằng cách chọn Tằm đủ tuổi (4-5 cm) và phun vi khuẩn Botrytis bassiana lên chúng. Các xác Tằm bị nhiễm bệnh sau đó được phơi nơi có gió hoặc ánh nắng, sau đó đem đến vôi sống để rồi sấy khô hoặc ngâm nước trong một đêm và khuấy nhẹ để tơ và nhớt ra. Sau đó, chúng được vớt ra và phơi hoặc sấy khô. Bạn cũng có thể chế biến Bạch cương tàm bằng cách rắc cám vào nồi (mỗi 10 kg Cương tằm sử dụng 1 kg cám), đun nóng cho khói bắt đầu thoát ra, sau đó cho Cương tằm vào và rang cho đến khi vàng, sau đó sàng bỏ cám và để nguội. Bạn cũng có thể rang chúng với cát nhỏ cho màu vàng hoặc rang với rượu vàng và sau đó sấy khô.

⇒ Xem thêm dược liệu khác tại đây: Cá ngựa (Hải mã) – Vị thuốc cường dương và cải thiện tuần hoàn máu

1.3 Đặc điểm phân bố

Tại Việt Nam, Tằm được nuôi để lấy tơ ở nhiều địa phương. Đây là một loài côn trùng ăn lá dâu và nguồn cung cấp Bạch cương tàm từ những con Tằm chết do bị nhiễm virus.

2 Thành phần hóa học

Trong Bạch cương tàm, chúng ta có thể tìm thấy nhiều loại hợp chất như Corticoid, ammoni oxalat, chitinase, fibrinolysin, bassianin. Ngoài ra, Bạch cương tàm cũng có hàm lượng chất lipid khoảng 4,4%, chất protid khoảng 67,4%, và muối vô cơ khoảng 6,3%.

3 Bạch cương tằm có tác dụng gì?

3.1 Tác dụng dược lý 

Các tác dụng của bạch cương tàm bao gồm giảm đau, chống co giật và giải độc.

3.2 Vị thuốc Bạch cương tàm – Công dụng theo y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Bạch cương tàm có vị cay mặn, tính bình và có tác dụng khu phong hóa đàm.

3.2.2 Tác dụng của con tằm dâu

Bạch cương tàm dùng trị trẻ con bị nhọt độc, quai bị, lao hạch, mề đay, liệt mặt, viêm họng cấp, co giật, trị động kinh, rong huyết, ra mồ hôi, trị miệng méo, khóc đêm, kinh phong.

Có thể dùng bôi ngoài hoặc theo đường uống.

4 Bài thuốc từ Bạch cương tàm

• Rượu con tằm có tác dụng gì? Hỗ trợ điều trị di tinh và liệt dương ở nam giới: Pha 40g bột Bạch cương tàm vào 400ml rượu gạo 30-35 độ, ngâm trong vòng 3-4 tuần, sau đó là có thể dùng được. Uống 3 lần mỗi ngày, mỗi lần 30-50ml trước khi ăn hoặc khi đi ngủ.

• Bạch cương tằm trị nám, sạm đen trên da mặt: Lấy một lượng vừa đủ bột Bạch cương tàm tán thành bột, hòa với nước đun sôi và để nguội, tạo thành một loại bột sền sệt. Sau đó, bôi đều lên da mặt, tập trung vào các vùng da bị sạm trước khi đi ngủ. Làm liên tục nhiều ngày để đạt được hiệu quả tốt.
• Chữa tình trạng mất giọng, khàn tiếng do viêm thanh quản: Tán đều 10g Bạch cương tàm và 10g kha tử thành bột, dùng để ngậm và nuốt dần, mỗi ngày 3-5 lần.
• Giúp tăng lượng sữa cho phụ nữ sau sinh: Dùng 6g bột Bạch cương tàm pha với rượu nhạt, uống một lần mỗi ngày trong vòng 5-7 ngày.

5 Tài liệu tham khảo

Nhận thức cây thuốc và dược liệu, chủ biên Trần Hùng (Xuất bản năm 2021). Bạch cương tàm trang 75 – 76, Nhận thức cây thuốc và dược liệu. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.