Sương Sâm (Tiliacora triandra)
Sương sâm là một loại cây có hoạt tính chống oxy hóa, đối với tình trạng suy giảm trí nhớ, mật độ tế bào thần kinh, chức năng cholinergic và stress oxy hóa trong cơ thể. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về loại thực vật này.
1 Giới thiệu về Sương Sâm
Sương Sâm hay còn được gọi là lá mối, dây sâm lông, dây xanh leo, xanh tam, sương sâm trơn, sâm sâm,… với tên khoa học là Tiliacora triandra, thuộc họ Menispermaceae.
Đây là loại cây bản địa của Đông Nam Á và được sử dụng rộng rãi trong các món ăn ở vùng đông bắc Thái Lan và Lào. Ya-nang không chỉ được dùng làm thực phẩm mà còn được dùng làm thuốc trong văn hóa dân gian truyền thống.
1.1 Đặc điểm thực vật
| Bộ phận | Đặc điểm |
| Toàn cây | Cây thuộc dạng dây leo, có chiều dài đến 5 m. |
| Lá | Lá có phủ lông mềm, phiến xoan hình tim và có chiều dài 9 cm, rộng 4 cm. |
| Hoa | Hoa sương sâm mọc thành chùm, có màu vàng và có 6 – 8 nhị. |
| Quả |
Quả mọc thành từng chùm, hình trái xoan, cứng và dài 10 – 12 mm. Khi chín, quả chuyển sang màu trắng sữa. |
1.2 Đặc điểm phân bố
Sương sâm được tìm thấy ở các nước nhiệt đới và có nguồn gốc từ các nước Đông Nam Á, đặc biệt là Thái Lan và Việt Nam.
1.3 Bộ phận dùng, thu hái và chế biến
Bộ phận dùng: Toàn thân, bao gồm, thân, lá và rễ.
Lá được dùng phổ biến trong ẩm thực Thái và Lào, còn rễ và lá được dùng trong y học dân gian ở nhiều nước Đông Nam Á.
Cây có thể thu hái quanh năm và sau đó được đem về rửa sạch và phơi khô.
2 Thành phần hóa học
Nhiều nhóm nghiên cứu đã khám phá các hợp chất phytochemical hoạt động chịu trách nhiệm về tác dụng chữa bệnh của loại thảo dược này. Theo các nghiên cứu này, sương sâm chứa nhiều thành phần có hoạt tính sinh học khác nhau như alkaloid, polysaccharides, hợp chất polyphenolic, axit béo và khoáng chất
Mặc dù có rất nhiều loại nghiên cứu về các ancaloit được tìm thấy trong rễ T. triandra , các thành phần hóa chất thực vật có khả năng liên quan khác từ lá vẫn chưa có nhiều nghiên cứu báo cáo về thành phần của nó. Một số báo cáo cho rằng chiết xuất từ lá cây có chứa Saponin, Flavonoid, triterpenes và tannin cô đặc, có liên quan đến hoạt động chống oxy hóa của cây và các tác dụng có lợi khác.
3 Tác dụng của Sương Sâm
T. triandra đã được nghiên cứu về các đặc tính dược lý của nó chống lại các bệnh không lây nhiễm (ví dụ như tiểu đường, ung thư, hội chứng chuyển hóa, tăng lipid máu, béo phì, viêm và rối loạn oxy hóa) và các bệnh truyền nhiễm hoặc nhiễm trùng (do vi khuẩn, ký sinh trùng và vi rút gây ra).
3.1 Tác dụng kháng khuẩn
chiết xuất T. triandra thu được từ vỏ thân cây có hoạt tính kháng khuẩn hiệu quả chống lại các vi khuẩn như Escherichia coli , Bacillus cereus , Shigella sonnei, Acinetobacter baumannii, Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus, Shigella dysenteriae, Bacillus subtilis và Agrobacteria spp. trong các thử nghiệm in vitro.
Một số nghiên cứu đa chứng minh trong etyl axetat của lá, n-hexan và phần etyl axetat của cành cây thể hiện hoạt tính kháng khuẩn chống lại Staphylococcus aureus ATCC 25923, Listeria monocytogenes F2365, Escherichia coli O157:H7 và Bacillus cereus.
3.2 Chống ung thư
Chiết xuất lá sương sâm đã được đánh giá trên một số dòng tế bào ung thư biểu mô ở người (NCI-H187, ung thư khoang miệng (KB) và tế bào ung thư vú MCF-7) thông qua các xét nghiệm hoạt tính chống ung thư trong ống nghiệm, xét nghiệm vi đĩa resazurin ( REMA). Chiết xuất metanol và nước thể hiện hoạt động mạnh mẽ chống lại các tế bào NCI-H187 (IC 50 dao động từ 11,93 đến 12,27 µ g/mL) và KB (IC 50 dao động từ 12,06 đến 32,15 µ g/mL) tế bào (Bảng 2 ). Các tác giả kết luận rằng oxoanolobine là hợp chất hoạt tính sinh học chính gây ra những tác dụng này và T. triandra có thể được sử dụng để điều trị và ngăn ngừa ung thư ở các dòng tế bào khác nhau như ung thư khoang miệng (KB), ung thư phổi (NCI-H187) và ung thư vú. Ung thư (MCF-7) so với các loại thuốc chống ung thư tiêu chuẩn hiện có như Doxorubicin và elipticine được sử dụng làm đối chứng dương tính trong các thử nghiệm.
3.3 Bảo vệ thần kinh
Một số nghiên cứu cho rằng Sương sâm có thể có tác dụng bảo vệ thần kinh, chủ yếu là do khả năng chống oxy hóa của các chất hóa học có trong cây. Ngoài ra, không thể phân biệt được tác dụng tổng thể trong việc cải thiện trí nhớ, tăng mật độ tế bào thần kinh và stress oxy hóa với thành phần chiết xuất, nhưng các nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết rằng nó có thể là do chủ yếu là do quercetin.
4 Một số bài thuốc từ Sương Sâm
4.1 Bài thuốc chữa sốt lỵ và tiểu tiện khó khăn
Dùng 50 gram cây sương sâm đem rửa sạch, vò nát hoặc giã nhỏ. Sau đó thêm một ít nước đun sôi để nguội rồi vắt lấy nước. Chờ cho đến khi Dung dịch nước sương sâm đông lại uống. Để dễ uống, người bệnh có thể thêm đường vào uống. Mỗi ngày uống khoảng 40 – 100 gram lá tươi.
4.2 Bài thuốc trị đau bụng và chậm tiêu
Đem rễ cây xay thành bột, trộn với bột Gừng và bột hạt tiêu với tỷ lệ 4:6:5. Sau khi trộn đều cho Mật Ong vào rồi nhào thành bột nhão và hoàn viên. Mỗi ngày sử dụng khoảng 0,2 – 0,3g. Uống liên tục đến khi tình trạng thuyên giảm.
4.3 Bài thuốc chữa tiểu đường, táo bón, miệng khô khát
Lấy 30 – 60 gram lá sương sâm cùng với 30 gram Rau Đắng (biển súc), 45 gram rung rúc. Đem đun sôi toàn bộ và uống.
4.4 Bài thuốc chữa cảm mạo do nắng, đau cơ xương khớp hoặc huyết áp cao
Lấy khoảng 30 đến 60g lá sương sâm rửa sạch, vò lấy nước và ăn. Ngoài ra cũng có thể sắc uống.
5 Tài liệu tham khảo
- Tác giả Nattaporn Phunchago và cộng sự, ngày đăng báo năm 2015. Tiliacora triandra, an Anti-Intoxication Plant, Improves Memory Impairment, Neurodegeneration, Cholinergic Function, and Oxidative Stress in Hippocampus of Ethanol Dependence Rats, pmc. Truy cập ngày 24 tháng 11 năm 2023.
- Tác giả Thong-asa Wachiryah và cộng sự, ngày đăng báo tháng 8 năm 2018. Enhancing effect of Tiliacora triandra leaves extract on spatial learning, memory and learning flexibility as well as hippocampal choline acetyltransferase activity in mice, pmc. Truy cập ngày 24 tháng 11 năm 2023.