Sầu Riêng (Durio zibethinus)
Sầu riêng được biết đến là một loại trái cây nhiệt đới gần như thuộc top đắt nhất ở trong khu vực Đông Nam Á với vị ngọt, béo cùng với mùi hương tùy vào cảm nhận của mỗi người để đánh giá. Vậy những đặc tính lẫn công dụng của loại trái cây này là gì? Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về cây Sầu Riêng.
1 Giới thiệu về cây Sầu Riêng
Sầu riêng có tên khoa học là Durio zibethinus Murr., thuộc họ Gạo – Bombacaceae.
Sầu riêng ( Durio zibethinus Murr.) là một loại trái cây nhiệt đới theo mùa giàu năng lượng được trồng ở Đông Nam Á. Nó là một trong những loại trái cây đắt nhất trong khu vực.
1.1 Đặc điểm thực vật
Cây gỗ lớn 15-20m. Lá đơn, mọc so le, phiến lá dày, hình trứng thuôn dài, mặt dưới màu vàng. Chùm hoa to mọc ở thân, nụ hoa tròn. Cánh hoa màu trắng, nhiều nhị, thụ phấn nhờ giơi.
Hình dạng quả sầu riêng đa dạng từ hình cầu, hình trứng, hình trứng thuôn hoặc thuôn dài với vỏ quả có màu từ xanh lục đến hơi nâu. Màu sắc của lớp màng ăn được thay đổi từ giống này sang giống khác và rơi vào khoảng giữa các màu sau: vàng, trắng, vàng vàng hoặc đỏ. Nó được ăn sống và có thời hạn sử dụng ngắn, từ hai đến năm ngày. Trái sầu riêng chín đều có hương vị và mùi thơm đặc trưng, được mệnh danh là “vua của các loại trái cây” tại Malaysia, Thái Lan và Singapore.
1.2 Đặc điểm phân bố
Sầu riêng là loại trái cây nhiệt đới theo mùa được trồng ở các nước Đông Nam Á như Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Philippines. Tại Việt Nam, cây được trồng ở các tỉnh miền nam như Gia Lai, Đồng Nai, Tiền Giang, Cần Thơ,…
1.3 Thu hái và chế biến
Sầu riêng được thu hoạch sau 105-120 ngày khi bắt đầu xuất hiện quả và được sử dụng ăn tươi, trực tiếp
Nếu muốn vận chuyển trái cây đi xa nên thu hoạch sớm khoảng 110 ngày khi bắt đầu có quả.
Sầu riêng được dùng trong các món ngọt và mặn. Cả thịt và hạt kem đều có thể ăn được, mặc dù hạt cần được nấu chín. Hương vị được mô tả là có vị như pho mát, hạnh nhân, tỏi và caramel cùng một lúc.
Các chế phẩm thực phẩm phổ biến của trái sầu riêng bao gồm: • nước trái cây • hạt, luộc hoặc rang • súp • kẹo, kem và các món tráng miệng khác • món ăn phụ.
2 Thành phần hóa học
Hương vị và mùi thơm độc đáo là do sự hiện diện của các hợp chất dễ bay hơi (este, aldehyde, Lưu Huỳnh, rượu và xeton)
Sầu riêng cũng rất giàu polyphenol như Flavonoid (flavanone, flavonol, flavon, flavanol, anthocyanin), axit phenolic (axit cinnamic và axit hydroxybenzoic), tanin và các thành phần hoạt tính sinh học khác như caroten và axit ascorbic (Vitamin C).
Hàm lượng năng lượng của sầu riêng nằm trong khoảng 84–185 kcal trên 100g trọng lượng tươi.
3 Tác dụng của Sầu riêng với sức khỏe
Sầu riêng rất giàu chất dinh dưỡng đa lượng (đường và chất béo) và vi chất dinh dưỡng (kali), chất xơ, và các hợp chất hoạt tính sinh học và dễ bay hơi. Một khẩu phần ăn có kích thước màng hạt sầu riêng (155 g) cung cấp từ 130 đến 253 kcal và tương đương với một quả lê lớn và bốn quả táo nhỏ không vỏ. Sầu riêng giàu năng lượng do hàm lượng đường và chất béo, do đó, có thể góp phần cung cấp năng lượng hàng ngày và cũng sẽ làm tăng lượng đường trong máu sau ăn.
3.1 Tác dụng của sầu riêng đối với lượng đường trong máu
Theo các báo cáo nghiên cứu cho rằng, sầu riêng có chỉ số đường huyết thấp nhất so với dưa hấu, Đu Đủ và dứa. Điều này do trong thành phần của trái này có chất xơ và chất béo. Chất xơ làm chậm quá trình tiêu hóa trong Đường tiêu hóa và sẽ làm chậm quá trình chuyển đổi carbohydrate thành glucose, do đó làm giảm chỉ số đường huyết của thực phẩm. Chất béo không có ảnh hưởng trực tiếp đến phản ứng đường huyết, nhưng nó có thể ảnh hưởng gián tiếp đến phản ứng đường huyết bằng cách trì hoãn quá trình làm rỗng dạ dày và do đó làm chậm tốc độ hấp thu glucose.
Sầu riêng rất giàu kali và tương tự như trái cây giàu kali, chẳng hạn như chuối. Nhìn chung, hàm lượng kali trong sầu riêng có vai trò trong việc điều chỉnh lượng đường trong máu. Tác dụng của sầu riêng đối với lượng đường trong máu chưa được khám phá kỹ lưỡng cả trong các nghiên cứu trên động vật và con người, do đó cần được điều tra thêm. Kali có thể đóng một vai trò trong cân bằng nội môi Glucose nhưng cũng có thể có tác động tiêu cực trong một số điều kiện nhất định.
3.2 Đặc tính hạ cholesterol của sầu riêng
Sầu riêng cũng cho thấy khả năng cản trở lipid huyết tương sau khi ăn so với thanh long và măng cụt. Trong các bài nghiên cứu, ba este propionate khác nhau đã được xác định, tức là etyl propionat, metyl propionat và propyl propionat. Những este này có thể là chất ức chế mạnh đối với axit béo tự do và tổng hợp cholesterol nhưng điều này cần được nghiên cứu thêm. Tuy nhiên, những este này rất dễ bay hơi và có thể dễ dàng bị bay hơi trong quá trình xử lý và bảo quản mẫu.
3.3 Tác dụng chống tăng sinh
Hàm lượng polyphenol và flavonoid của sầu riêng nằm trong khoảng 21,44 đến 374,30 mg GAE và 1,90 đến 93,90 mg CE trên 100 g FW. Các cơ chế hoạt động của polyphenol liên quan chặt chẽ đến hoạt động chống oxy hóa của chúng. Polyphenol được biết là làm giảm mức độ của các loại oxy phản ứng trong cơ thể con người. Mặt khác, polyphenol có thể gây ra quá trình chết theo chương trình và ức chế sự phát triển của ung thư.
3.4 Tác dụng lợi khuẩn
Lớp vỏ sầu riêng rất giàu đường với hàm lượng đường tổng số từ 3,10 đến 19,97 g trên 100g FW. Độ ẩm của màng vỏ sầu riêng là 56,1g đến 69,3g trên 100 g FW và độ pH từ 6,9 đến 7,6. Đây có thể là điều kiện tối ưu cho quá trình lên men của vi khuẩn. Lớp vỏ sầu riêng được lên men sau khi để ở nhiệt độ phòng trong vài ngày và chuyển sang vị chua và nhiều nước. Từ các chất phân lập từ đây cho thấy các đặc tính lợi khuẩn tốt bao gồm khả năng chịu axit và muối mật, tác dụng chống oxy hóa, chống tăng sinh và khả năng bám dính đáng chú ý trên dòng tế bào ung thư biểu mô tuyến ruột kết (dòng tế bào HT-29).
4 Công dụng của Sầu riêng theo Y học cổ truyền
4.1 Tính vị, tác dụng:
Sầu riêng có vị đắng, tính ấm
Tác dụng tiêu thực, liễm hàn, ôn phế chỉ khái. Nếu đem vỏ sầu đi sao đen, có thể dùng cầm máu.
4.2 Công dụng Sầu riêng theo Y học cổ truyền
Quả sầu riêng là loại quả ngon, bổ và có tác dụng kích thích sinh dục. Hạt có bột, rang nướng hay luộc ăn như hạt mít, hoặc có thể làm mứt kẹo. Vỏ sầu riêng dùng chữa đầy bụng, khó tiêu hoá và chữa họ lao, cảm sốt. Lá và rễ Sầu riêng dùng chữa cảm sốt, viêm gan vàng da. Liều dùng 30-40g, dạng thuốc sắc, dùng riêng hay phối hợp với lá và rễ cây Đa.
5 Phụ nữ mang thai và cho con bú có dùng được Sầu Riêng không ?
Sầu riêng thực sự có thể ăn được đối với mẹ bầu, nhưng do hàm lượng đường rất cao nên chỉ nên tiêu thụ ở mức độ vừa phải. Ăn một lượng nhỏ, chẳng hạn như 2-3 miếng nhỏ, tốt hơn là ăn cả quả sầu riêng. Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường thai kỳ, bạn nên tránh ăn sầu riêng vì nó có lượng đường cao.
6 Ăn sầu riêng uống coca có sao không?
Thời gian gần đây, nhiều người truyền tai nhau rằng, việc ăn sầu riêng và uống coca cùng lúc có thể gây ngộ độc cho cơ thể, thậm chí là tử vong. Tuy nhiên, những ý kiến này là không có cơ sở khoa học, dễ gây hoang mang, ảnh hưởng đến tâm lý của nhiều người.
Ăn sầu riêng và uống coca cùng lúc không gây độc cấp tính. Tuy nhiên, việc sử dụng các loại thực phẩm chứa nhiều đường có thể gây nên tình trạng béo phì, do đó, không nên ăn quá nhiều.
7 Tài liệu tham khảo
- Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 2 (xuất bản năm 2021). Sầu riêng, trang 679, từ điển cây thuốc Việt Nam tập 2. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2023
- Tác giả Nur Atirah và cộng sự, ngày đăng báo năm 2019. Bioactive Compounds, Nutritional Value, and Potential Health Benefits of Indigenous Durian (Durio Zibethinus Murr.): A Review, pmc. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2023