Sắn Thuyền (Sàm Lá Thuyền – Syzygium polyanthum (Wight) Walp)

Phân loại khoa học
Giới(regnum)	Plantae (Thực vật) Angiospermae (Thực vật có hoa) Eudicots (Thực vật hai lá mầm thật sự) Rosids (nhánh hoa Hồng)
Bộ(ordo)	Myrtales (Sim)
Họ(familia)	Myrtaceae (Sim)
Chi(genus)	Syzygium
Danh pháp hai phần (Tên khoa học)
Syzygium polyanthum (Wight) Walp
Danh pháp đồng nghĩa
Syzygium resinosum (Gagnep.) Merr. et Perry

Sắn thuyền thuộc dạng cây nhỡ, chiều cao mỗi cây khoảng từ 5 đến 7 mét. Thân cây thẳng, có dạng hình trụ. Cành cây mảnh, vươn dài, cành khi non dẹt sau già có dạng hình trụ, vỏ ngoài có màu hung đỏ. Bài viết dưới đây, Thuốc Gia Đình sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

1 Giới thiệu

Tên khoa học: Syzygium polyanthum (Wight) Walp

Tên đồng nghĩa: Syzygium resinosum (Gagnep.) Merr. et Perry

Tên gọi khác: Sắn vó, Sàm lá thuyền.

Họ thực vật: Myrtaceae (Sim).

1.1 Đặc điểm thực vật của cây Sàm lá thuyền

Sắn thuyền thuộc dạng cây nhỡ, chiều cao mỗi cây khoảng từ 5 đến 7 mét. Thân cây thẳng, có dạng hình trụ. Cành cây mảnh, vươn dài, cành khi non dẹt sau già có dạng hình trụ, vỏ ngoài có màu hung đỏ.

Lá Sắn thuyền mọc đối, phiến lá có dạng hình mác hoặc hình bầu dục, chiều dài mỗi lá khoảng từ 6 đến 9cm, chiều rộng từ 2 đến 4,5cm, gốc lá thuôn, đầu tù, mặt trên của lá có màu sẫm bóng, sau khi khô thì chuyển thành màu đen, mặt dưới có màu nhạt hơn, trên bề mặt có những tuyến nhỏ. Cuống lá ngắn.

Cụm hoa mọc thành chùy ở những kẽ lá đã rụng, chiều dài mỗi cụm hoa khoảng từ 2 đến 3cm, hoa có số lượng nhiều, đài 4 răng, tràng 4 cánh mỏng, nhị nhiều, bầu lõm.

Quả (Trái) Sắn thuyền có ăn được không? Quả có dạng hình cầu, đường kính mỗi quả dao động khoảng từ 6 đến 9mm, quả khi chín có màu đỏ tím, mỗi quả gồm một hạt, có thể ăn được.

Mùa hoa quả từ tháng 7 đến tháng 9.

Dưới đây là hình ảnh cây Sắn thuyền cổ thụ:

1.2 Thu hái và chế biến

Lá và vỏ cây có thể thu hái quanh năm, sau đó có thể dùng tươi hoặc phơi khô.

1.3 Đặc điểm phân bố

Chi Syzygium Gaertn. trên thế giới gồm các loài chủ yếu là cây bụi hay cây gỗ, được tìm thấy ở các khu vực nhiệt đới Đông Nam Á và Nam Á, đây cũng là khu vực có sự đa dạng cao về loài, tại Ấn Độ có 75 loài, tại Việt Nam có 55 loài. Một số loài được trồng để lấy gỗ, một số loài khác có thể ăn quả.

Sắn thuyền là loài đặc hữu của vùng Đông Dương, tuy nhiên cây cũng được phát hiện ở phía Nam của Trung Quốc, vị trí giáp với Việt Nam.

Sắn thuyền thường được tìm thấy ở những khu vực ven rừng ẩm, dọc hành lang ven suối ở cửa rừng. Tại các tỉnh phía Nam, cây thường mọc ở những bờ kênh, bờ rạch.

Sắn thuyền sinh trưởng và phát triển tốt ở trong điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, nhiệt độ trung bình dao động khoảng từ 22 đến 26 độ C với lượng mưa hàng năm khoảng từ 1500 đến 3000 mm/năm. Cây sinh trưởng được trên nhiều loại đất khác nhau, đặc biệt là đất feralit đỏ vàng, đất ở miền núi có tầng thịt dày. Sắn thuyền là loài có vùng phân bố rộng, đặc biệt là vùng núi thấp, trung du hay vùng đồng bằng. Cây ra hoa quả nhiều hàng năm, tái sinh tự nhiên từ hạt hoặc chồi non sau khi cây mẹ bị chặt phá.

2 Cách trồng cây Sắn thuyền

Sắn thuyền sinh sản tự nhiên từ hạt. Quả chín vào mùa thu, sau đó rụng xuống đất, vào mùa xuân năm sau bắt đầu nảy mầm và mọc thành cây con, lúc này có thể đánh cây để đem về trồng.

Cây con sau khi bén rễ thì không cần chăm sóc nhiều. Nên tưới nước để giữ đủ ẩm cho cây, có thể bón thêm phân hoặc thuốc kích rễ để cây sinh trưởng và phát triển tốt.

3 Thành phần hóa học

Lá cây Sắn thuyền có chứa tinh dầu, chất nhầy, chất Nhựa, tanin.

Quả của cây Sắn thuyền có chứa phenol, các glycosid, petunidin, malvidin. Hai hợp chất này sau khi thủy phân sẽ tạo thành petunidin và malvidin.

Hoa của câu có chứa kaempferol, các hợp chất của triterpen.

4 Tác dụng của cây Sắn thuyền

4.1 Tác dụng dược lý

Các tác giả ở Bệnh viện Việt Tiệp (Hải Phòng) đã nghiên cứu tác dụng của cây Sắn thuyền và rút ra những kết luận sau:

• Lá cây sau khi giã nhỏ cho thấy tác dụng ức chế đối với một số loại vi khuẩn như Bacillus pyogenes, Staphylococcus aureus, Bacillus proteus.
• Lá sắn thuyền tươi có thể đem giã nát sau đó đắp lên vết thương trên động vật cho thấy tác dụng làm se vết thương, ức chế sự phát triển của vi khuẩn, thúc đẩy quá trình làm lành vết thương đồng thời vẫn bảo toàn cho động vật có sức khỏe tốt. Bột từ lá của cây Sắn thuyền cũng cho thấy nhiều tác dụng tốt.
• Lá sắn thuyền còn cho thấy tác dụng thúc đẩy quá trình tiêu viêm, kích thích thực vào, rút ngắn thời gian hàn gắn của những tổ chức bị thương.
• Khi tiến hành thí nghiệm trên tiêu bản thỏ cô lập, các nhà khoa học nhận thấy rằng, lá cây có tác dụng làm giãn mạch rõ rệt.

4.2 Công dụng theo Y học cổ truyền

4.2.1 Tính vị, tác dụng

Vỏ và lá có vị đắng chát, tính mát, quy vào kinh tràng và vị, vỏ và lá có tác dụng thu sáp, cầm tả lỵ.

4.2.2 Công dụng

Lá sắn thuyền ăn nem chua hoặc ăn gỏi, vỏ cây để xăm thuyền, lá còn dùng để giã nát đắp khi bị thương có mủ, vết mổ nhiễm khuẩn hoặc khi bị bỏng.

Trạm Nghiên cứu dược liệu Thái Bình đã bào chế một loại thuốc mỡ chứa thành phần gồm 10g Sắn thuyền, 6g Nghể răm, 2g Trầu Không, 2g Phèn phi, 100g Vaseline, các vị nấu thành cao mềm, riêng phèn phi tán thành bột, trộn cùng với Vaseline và đánh thành thuốc mỡ, dùng để bôi ngoài da khi bị chàm cho kết quả rất tốt.

5 Một số cách trị bệnh từ cây Sắn thuyền

5.1 Chữa vết thương nhiễm trùng

50-100g lá cây Sắn thuyền tươi giã nát hoặc dùng lá khô tán thành bột để rắc lên vết thương.

5.2 Chữa lỵ kinh niên

8-12g vỏ cây đem sắc nước uống có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các loại dược liệu khác như Seo gà, cám gạo nếp rang vàng.

5.3 Chữa ỉa chảy ra máu không ngớt

Sử dụng một lượng bằng nhau các vị vỏ Sắn thuyền, vỏ cây vải, vỏ củ Nâu, vỏ cây Sung, vỏ Dụt, vỏ cây Suối, củ Gấu sau đó sắc lấy nước uống (theo Nam dược thần hiệu).

5.4 Chữa trẻ em ỉa xối, đi lỵ ngày đêm không khỏi

Sử dụng vỏ cây Sắn thuyền khô đem tán thành bột, mỗi lần uống 2g cùng với nước cơm (theo Nam dược thần hiệu).

6 Bán cây Sắn thuyền ở đâu? Giá bao nhiêu?

Bạn có thể mua giống cây Sắn thuyền tại các nhà vườn hoặc các sàn thương mại điện tử, Sắn thuyền là loài dễ trồng, cây sau khi bén rễ thì không cần chăm sóc nhiều. Giá thành mỗi cây con trong bầu dao động khoảng vài chục nghìn.

7 Tài liệu tham khảo

Tác giả Đỗ Tất Lợi. Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam. Sắn Thuyền trang 143 – 144. Truy cập ngày 5 tháng 11 năm 2024.

Tác giả Đỗ Huy Bích và cộng sự. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 2. Sắn thuyền, trang 687-688. Truy cập ngày 5 tháng 11 năm 2024.

Tác giả Võ Văn Chi. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 2. Sắn thuyền, trang 660-661. Truy cập ngày 5 tháng 11 năm 2024.