Rau Mùi (Coriandrum sativum)
Rau mùi được biết đến khá phổ biến với công dụng trị các triệu chứng liên quan đến tiêu hoá như lười ăn, khó tiêu, đầy hơi và chứng co thắt. Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Rau mùi.
1 Rau mùi ta là rau gì? Giới thiệu về cây Rau mùi
Rau mùi hay còn được gọi là Ngò, Mùi, là một loại rau thơm được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực. Tên khoa học của loại rau này là Coriandrum sativum L. và nó thuộc về họ Hoa tán – Apiaceae.
1.1 Đặc điểm thực vật
Loại cây thảo nhỏ được trồng hàng năm và có chiều cao từ 20-60cm hoặc hơn, với thân nhỏ và lá màu lục tươi. Các lá ở dưới có hình trái xoan với răng cưa, còn lá ở trên thì chia thành nhiều tua. Cụm hoa tán kép gồm 3-8 tia không có bao chung, trong khi các tán đơn lại mang 3 hoặc 5 lá bắc hình sợi. Hoa có màu trắng hoặc hồng nhạt, với đài có 5 răng không đều và cánh hoa bị lõm. Quả có hình cầu, màu vàng rơm hoặc nâu sáng tuỳ loại.
⇒ Xem thêm Dược liệu khác tại đây: Rau Mùi tây – Loại gia vị giúp dễ tiêu, có lợi cho sức khỏe
1.2 Thu hái và chế biến
Bộ phận của cây được sử dụng làm thuốc là Toàn cây (Herba Coriandri), thường được gọi là Nguyên tuy. Cây được thu hái toàn bộ vào mùa xuân và hè, sau đó được sử dụng tươi hoặc phơi khô. Quả cây được thu hái vào mùa hạ và sau đó sấy khô.
1.3 Đặc điểm phân bố
Cây được trồng và phát triển. Thời gian ra hoa của cây là từ tháng 3 đến tháng 5, trong khi quả chín vào tháng 7 đến tháng 9. Cây này được trồng rộng rãi khắp Việt Nam và gốc của nó xuất hiện ở vùng Địa Trung Hải và Tây Á. Nó đã được trồng từ rất lâu trên toàn thế giới.
⇒ Xem thêm Dược liệu khác tại đây: Rau Cần tây – Làm đẹp da, tốt cho tim mạch và hỗ trợ tiêu hoá
2 Thành phần hóa học
Trong cây chứa một hợp chất gọi là decanal. Hạt mùi chứa tinh dầu với nồng độ khoảng 0.2%, mang mùi thơm dịu nhẹ hơi có mùi cam, trong đó d-linalol hoặc coriandrol chiếm tỷ lệ từ 60-70%, và có một chút geraniol và 1-borneol, cũng như khoảng 20% các hợp chất khác như Camphen, B-phellandren, terpinen, a-pinen, dipenten và B-pinen. Nếu đo lường trên cây tươi thì hàm lượng tinh dầu chỉ khoảng 0.12% vào lúc có hoa.
3 Cây rau mùi trị bệnh gì?
3.1 Uống nước ép rau mùi có tác dụng gì?
3.1.1 Có thể hạ đường huyết
Rau mùi và hạt của nó chứa chiết xuất giúp giảm đường huyết và kích thích enzyme loại bỏ đường khỏi máu. Một nghiên cứu trên chuột cho thấy rằng một liều duy nhất của chiết xuất hạt rau mùi có tác dụng giảm đường huyết tương đương với thuốc Glibenclamide trong vòng 6 giờ. Một nghiên cứu khác trên chuột bị bệnh tiểu đường cũng cho thấy rằng cùng một liều chiết xuất hạt rau mùi có tác dụng giảm đường huyết và tăng sản xuất Insulin.
3.1.2 Giàu chất chống oxy hóa
Rau mùi chứa các chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do. Ngoài ra, rau mùi còn có khả năng chống viêm và các hợp chất như terpinene, quercetin và tocopherols có thể giúp ngăn ngừa ung thư, tăng cường miễn dịch và bảo vệ thần kinh, theo các nghiên cứu trên động vật và ống nghiệm. Nghiên cứu trên ống nghiệm cũng đã chỉ ra rằng chiết xuất từ hạt rau mùi có tác dụng làm giảm viêm và chậm sự phát triển của tế bào ung thư ở các bộ phận như phổi, tuyến tiền liệt, vú và ruột kết.
3.1.3 Có thể bảo vệ tim mạch
Rau mùi giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim bằng cách giảm huyết áp và mức cholesterol LDL. Ăn rau mùi và các gia vị khác cũng giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm tỷ lệ mắc bệnh tim, đặc biệt là so với chế độ ăn phương Tây chứa nhiều đường và muối.
Uống nước rau mùi có tốt cho thận không? Ngoài ra, nó còn có tác dụng lợi tiểu và giúp làm sạch thận bằng cách giảm lượng natri trong cơ thể.
3.1.4 Có thể bảo vệ não bộ
Rau mùi có tác dụng chống viêm và có thể giúp ngăn ngừa các bệnh về não như Parkinson, Alzheimer và đa xơ cứng. Một nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất rau mùi có thể bảo vệ tế bào thần kinh và cải thiện trí nhớ, rất hữu ích cho bệnh Alzheimer. Ngoài ra, rau mùi cũng có tác dụng giảm lo lắng, với hiệu quả tương đương với thuốc lo âu Diazepam trong các nghiên cứu trên động vật.
3.1.5 Có thể cải thiện tiêu hoá
Chiết xuất từ hạt rau mùi có tác dụng tích cực đến tiêu hóa. Một nghiên cứu trên người mắc hội chứng ruột kích thích cho thấy rằng uống 30 giọt thuốc chứa rau mùi giúp giảm đau bụng và khó chịu. Rau mùi còn được dùng trong y học cổ truyền của Iran như một chất kích thích thèm ăn, và nghiên cứu trên chuột cho thấy rằng nó làm tăng cảm giác thèm ăn.
3.1.6 Có thể chống nhiễm trùng
Rau mùi chứa các hợp chất kháng khuẩn giúp ngăn chặn bệnh nhiễm trùng và bệnh do thực phẩm. Hợp chất Dodecenal trong rau mùi có khả năng chống lại vi khuẩn Salmonella, gây ngộ độc thực phẩm và ảnh hưởng hàng triệu người mỗi năm ở Hoa Kỳ. Nghiên cứu còn chỉ ra rằng hạt rau mùi trong gia vị Ấn Độ có thể ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu. Dầu rau mùi được sử dụng trong công thức kháng khuẩn bởi khả năng ngăn chặn các bệnh do thực phẩm và nhiễm trùng bệnh viện.
3.1.7 Có thể bảo vệ làn da
Rau mùi có thể mang lại lợi ích cho da bằng cách giúp làm dịu phát ban và chống lại tổn thương tế bào da. Chiết xuất từ rau mùi cũng có thể được sử dụng làm phương pháp điều trị thay thế cho hăm tã, trong khi các chất chống oxy hóa có trong rau mùi giúp ngăn ngừa quá trình lão hóa và tổn thương do tia cực tím B.
3.2 Vị thuốc Rau mùi – Công dụng theo y học cổ truyền
3.2.1 Tính vị, tác dụng
Rau mùi có mùi thơm, vị cay và có tính ấm. Khi sử dụng nước uống từ rau mùi, nó có thể giúp kích thích tiêu hóa và gây trung tiện.
3.2.2 Công dụng của cây Rau mùi
Rau mùi được sử dụng rộng rãi trong việc điều trị các triệu chứng liên quan đến tiêu hoá như lười ăn, khó tiêu, đầy hơi và chứng co thắt. Ngoài ra, nó còn được dùng để giảm sốt, tán nhiệt và thần kinh mệt mỏi. Rau mùi cũng có thể được sử dụng ngoài da để giảm đau nhức và đau thấp khớp. Ngoài ra, toàn cây rau mùi cũng có thể được sử dụng trong việc điều trị sởi và cảm cúm không ra mồ hôi.
3.3 Cách dùng cây rau Mùi
Đối với việc sử dụng trong, có thể sử dụng toàn cây hoặc quả Rau Mùi từ 3-6g dưới dạng thuốc sắc, hoặc dùng cồn hay tinh dầu. Để sử dụng ngoài, có thể chế thành nước rửa hoặc pomát để xoa.
Rau Mùi là một loại thuốc quan trọng trong chữa trị bệnh sởi ở trẻ em. Khi trẻ em mắc bệnh sởi, sởi không mọc được, có thể sử dụng một nắm Rau Mùi sắc, uống khi còn nóng, đắp chăn để ra mồ hôi, giúp sởi tiếp tục mọc. Ngoài ra, để chữa trị bệnh sởi, cũng có thể sử dụng một nắm lá Rau Mùi tươi, giã nát, chưng nóng hoặc một nắm quả Rau Mùi khô giã dập, chế thêm rượu, chưng nóng và xát cho trẻ từ đầu xuống tay chân, giúp sởi mọc đều và khỏi biến chứng.
4 Tác hại của ngò rí (rau mùi)
Việc tiêu thụ rau mùi quá nhiều có thể gây ra rối loạn tiêu hóa, đau dạ dày, tiêu chảy và nôn mửa.
Các chất chống oxy hóa có trong rau mùi có thể giúp bảo vệ gan khỏi tổn thương. Tuy nhiên, nếu tiêu thụ quá nhiều chất này, gan có thể bị tổn thương, gây ra rối loạn chức năng và tăng tiết dịch mật.
Nếu bạn bị hen suyễn hoặc bệnh hô hấp, nên hạn chế sử dụng rau mùi để tránh gây ra tình trạng khó thở và khô cổ họng.
Ăn quá nhiều rau mùi cũng có thể gây tụt giảm nghiêm trọng nitrat và làm giảm huyết áp đến mức bất tỉnh.
Phụ nữ mang thai cũng nên hạn chế ăn rau mùi để tránh gây ảnh hưởng đến nội tiết tố và hormone hoặc tăng nguy cơ mắc các dị tật nguy hiểm ở thai nhi.
5 Bài thuốc từ cây Rau mùi
5.1 Để chữa cảm cúm không ra mồ hôi
Người ta sử dụng 30g rau mùi, 5 lát Gừng tươi và 3 củ hành để sắc uống.
5.2 Khó tiêu
Nếu bạn gặp khó tiêu, có thể dùng 30g rau mùi để sắc uống.
5.3 Chữa bệnh trĩ, đại tiện táo và trướng bụng
Người ta sấy vàng 100g hạt mùi rồi tán bột mịn, sau đó bảo quản để sử dụng dần. Mỗi ngày có thể dùng 6-8g hạt mùi với 10ml rượu để chiêu thuốc, uống trước bữa ăn.
6 Tài liệu tham khảo
- Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1, tác giả Võ Văn Chi, Nhà xuất bản y học (Xuất bản năm 2021). Rau mùi trang 90 – 91, Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
- Tác giả Lauren Panoff, MPH, RD (Đăng ngày 17 tháng 9 năm 2019). 8 Surprising Health Benefits of Coriander, Healthline. Truy cập ngày 04 tháng 05 năm 2023.