Lá Hen (Bông Bông – Calotropis gigantea)

Cây lá hen là vị thuốc quý có công dụng chữa hen, tiêu đờm, trừ ho…. Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin về Lá hen.

1 Giới thiệu về cây lá hen

Cây lá hen có rất nhiều tên gọi khác như cây bông bông, cây bồng bồng, bòng bòng, nam tỳ bà hay bàng biển, cốc may.

Cây có danh pháp khoa học là Calotropis gigantea (Willd.) Dryand ex Ait. f., thuộc họ thiên lý (Asclepiadaceae).

1.1 Mô tả thực vật

Cây lá hen nhỏ, cao chỉ khoảng 2 – 3m. Thân đứng, thân cây phân nhiều cành. Vỏ thân lúc non có màu vàng nhạt, khía rãnh, lúc già vỏ thân chuyển sang màu xám trắng. Cành cây có phủ một lớp lông, trắng như bông, mượt.

Lá cây mọc đối có phiến dày, mép nguyên, cuống lá ngắn, gần như không có, gốc hình tim, hai mặt có màu xám lục, mặt dưới có lông trắng như phấn, lông ở mặt trên màu vàng nâu, chứa các tuyến lá.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá, đầu cành, gồm nhiều tán màu trắng, một số loài pha màu tím ở trong, đài 5. Thùy có dạng hình trứng, có lông; tràng hợp thành hình xe. 

Quả bồng bồng hình giáo gồm 2 đại, thuôn nhọn về phía đầu, chứa các hạt có mào lông. Toàn thân có nhựa mủ.

Mùa hoa quả: Tháng 5 – 8.

1.2 Cây lá hen mọc ở đâu?

Lá Hen là cây ưa sáng và có khả năng chịu hạn cao, thường mọc thành bụi lớn ven đồi, ở hai bên đường đi, nhất lá bãi cát ven biển. Ở vùng đồi cát, truông gai khô cằn như Bình Thuận, Ninh Thuận, cây vẫn có khả năng sinh trường phát triển tố và ra hoa quả nhiều. Trong khi những cây mọc hoang hay được trồng ở đồng bằng Bắc Bộ ra hoa nhiều nhưng ít quả.

Cây có khả năng tái sinh mạnh từ gốc sau khi bị chặt, hay tái sinh từ các đoạn thân và cành được vùi xuống đất. Vì vậy, cây chủ yếu được nhân giống bằng giâm cành.

Cây không cần chăm sóc nhiều, ít bị sâu bệnh, thỉnh thoảng có sâu xanh hại lá.

1.3 Bộ phận sử dụng

Lá bánh tẻ của cây lá hen, nhựa, vỏ thân hay vỏ rễ cũng được dùng.

2 Thành phần hóa học

Nhựa mủ có chứa 2 resinol đồng phân là a-calotropeol và b-calotropeol chủ yếu ở dạng ester của b-amyrin, acid acetic và acid isovaleric. Ngoài ra, còn chứa glutathion và 1 enzym tương tự Papain.

Rễ cây chứa calotroposid A và calotroposid B, vỏ rễ còn có giganticin.

3 Tác dụng dược lý

Cao rượu cây lá hen có tác dụng như một glucosid trợ tim trên tim ếch và tim thỏ cô lập, tác dụng tăng sức co bóp cơ tim, tăng trương lực cơ tim, làm kéo dài thời gian tâm thu và làm giảm nhịp tim rõ rệt. Với liều độc, gây ngừng tim ở tâm thu.

Trên hệ mạch tai thỏ và chân ếch cô lập, nồng độ cao có tác dụng gây giãn mạch, nồng độ thấp có tác dụng co mạch, Thuốc có tác dụng gây tăng huyết áp mèo và thỏ, ở liều độc, huyết áp hạ dần xuống rất thấp, động vật bị nôn do kích thích thần kinh phó giao cảm.

Độc tính cấp: LD50 của lá hen đường uống trên chuột nhắt tính theo phương pháp Pershin là 3,95g/kg.

Nhựa cây lá hen là một chất kích thích mạch đối với da và niêm mạc. Cao chiết của nhựa tiêm vào túi bạch huyết ếch gây chậm nhịp tim và viêm dạ dày, ruột cấp tính.

Rễ cây lá han có tác dụng kích thích co bóp hồi tràng và kích thích co bóp tim cô lập chuột lang.

Rễ và lá cây có tác dụng chống ung thư dạng biểu bì mũi hầu của người trong nuôi cấy mô.

Trong một nghiên cứu mới đây, đánh giá tác chống ung thư của chất chiết xuất từ ​​vỏ thân Calotropis gigantea trong tế bào ung thư gan HepG2 và ung thư gan nguyên phát do diethylnitrosamine (DEN) gây ra ở chuột. Kết quả cho thấy, chiết xuất vỏ thân cây lá hen là phương pháp tiềm năng, đầy hứa hẹn trong chống ung thư gan.

4 Cây lá hen hay cây bồng bồng chữa bệnh gì?

4.1 Tính vị, công năng

Lá cây lá hen có vị hơi chát, đắng, tính mát, tác dụng tiêu độc, tiêu đờm, trừ ho, giáng nghịch.

4.2 Cách sử dụng cây lá hen

Dùng chữa hen, chữa mụn nhọt, rắn cắn.

Theo ghi chép nước ngoài, nhựa cây lá hen phối hợp nhựa xương rồng ngọc lân làm thuốc tẩy mạnh, hay dùng làm thuốc kích thích tại chỗ. Cồn lá cây trị sốt cơn. Hoa tán bột uống với liều nhỉ chữa cảm lạnh, ho, hen, khó tiêu. Vỏ rễ tán bột chữa kiết lỵ. 

Liều 0,2-0,6g vỏ rễ có tác dụng long đờm, toát mồ hôi, liều cao 2-4g gây nôn, dạng bột nhão vỏ rễ còn dùng để chữa phù chân voi.

Ngoài ra, cây lá hen còn dùng trị hủi, giang mai, kiết lỵ, tiêu chảy, thấp khớp, trị giun, các bệnh về da.

5 Tác dụng phụ của cây lá hen

Cây lá hen có thể gây độc nếu sử dụng liều cao, biểu hiện như co giật, tiêu chảy, nôn mửa…

Khi ngộ độc cây lá hen, cần uống sữa hay nước cháo và tiêm Morphin hoặc atropin để giảm đau.

Chữa kích ứng da bằng cách đắp nước lạnh và dùng Glycerin, belladon làm dịu.

6 Cách chế biến cây lá hen

6.1 Chữa hen

Dùng 10 lá sắc với một bát rưỡi nước cô còn một bát, thêm đường, uống 3-4 lần trong ngày. Có thể phối hợp với các vị thuốc khác.

Nên uống xa hay sau bữa ăn do nước sắc có vị đăng, tanh. 

Tác dụng phụ khi uống là đau mình mẩy, mỏi chân tay, có thể bị tiêu chảy, uống nhiều gây nôn.

Hiệu quả sau 2-8 ngày, nhưng có người có hiệu quả sau 10 phút.

6.2 Chữa mụn nhọt, rắn cắn

Dùng một lượng vừa đủ lá cây lá hen tươi giã dập.

6.3 Rễ cây bồng bồng ngâm rượu có tác dụng gì

Rễ cây bồng bồng có tác dụng lợi tiểu, giải nhiệt, giải độc… và không thể dùng rễ cây bồng bồng ngâm rượu để cải thiện sinh lý do rễ cây không có tác dụng này.

7 Cao lá hen giá bao nhiêu?

Theo tìm hiểu, cây giống lá hen có giá dao động từ 10.000 – 50.000 đồng mỗi cây. 

Lá hen khô có giá từ 140.000 – 160.000 đồng mỗi kg.

Chú ý giá của mặt hàng này có thể thay đổi tùy giai đoạn

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo sản phẩm Cao lá Hen Bảo Khí Khang, giúp giảm hen, đờm, ho, khó thở hiệu quả.

8 Tài liệu tham khảo

• Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 1 (Xuất bản năm 2006). Bông Bông trang 257-260, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam tập 1. Truy cập ngày 21 tháng 06 năm 2023.
• Tác giả: Suphunwadee Sawong và cộng sự (Ngày đăng: năm 2022). Calotropis gigantea stem bark extracts inhibit liver cancer induced by diethylnitrosamine, Pubmed. Truy cập ngày 21 tháng 06 năm 2023.