Hạt Diêm Mạch (Chenopodium Quinoa)
Hạt diêm mạch có nguồn gốc từ vùng Andean và đã thu hút sự quan tâm ngày càng tăng trên toàn cầu do giá trị dinh dưỡng độc đáo của nó. Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về loại cây này.
1 Giới thiệu về hạt diêm mạch
Hạt diêm mạch, có tên tiếng Anh Quinoa, tên khoa học là Chenopodium Quinoa, thuộc họ Dền – Chenopodiaceae.
Trong suốt lịch sử của nền văn minh Inca, Hạt diêm mạch được coi là một loại thực phẩm thiêng liêng. Tuy nhiên, vai trò của Hạt diêm mạch đã thay đổi trong thời kỳ thuộc địa của Tây Ban Nha. Với mối liên hệ về văn hóa và tôn giáo của nó, người Tây Ban Nha coi nó là ‘không theo đạo Thiên chúa’ và do đó tìm cách thay thế nó bằng các loại ngũ cốc khác. Do đó, việc sản xuất, sử dụng và tiêu thụ Hạt diêm mạch bắt đầu giảm ở các khu vực thành thị, nhưng việc trồng Hạt diêm mạch ở các vùng đất chung (‘aynokas’) vẫn được bảo tồn.
1.1 Đặc điểm thực vật
| Bộ phận | Mô tả |
| Toàn cây | Cây diêm mạch có chiều cao trung bình từ 1 – 2m, dạng thân gỗ và chia ra nhiều nhánh. |
| Lá | Lá mọc so le, tán lá rộng và có phủ lông tơ trên bề mặt. |
| Hoa | Hoa dạng khối cầu, có khả năng tự thụ phấn. |
| Quả | Quả có đường kính khoảng 2mm và màu sắc dao động từ trắng, đỏ cho đến đen tùy theo giống khác nhau. |
1.2 Thu hái và chế biến
Quá trình xử lý Hạt diêm mạch ngay sau thu hoạch bao gồm sấy khô hoặc xếp chồng, đập, thông gió và bảo quản. Sấy khô hoặc xếp chồng bao gồm việc sắp xếp cây thành từng đống ngay sau khi cắt và có thể được thực hiện theo các phương pháp khác nhau, bao gồm Arcos (xếp chồng chéo), Taucas (bắp hoa hướng về cùng một phía) hoặc Chucus (gò hình nón).
Cần phải xử lý thêm hạt Hạt diêm mạch để thu được hạt đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng về kích thước, tạp chất hoặc tạp chất. Các hạt trải qua một loạt các quá trình bao gồm: phân loại sơ bộ và loại bỏ tạp chất; loại bỏ saponin; sấy khô; sắp xếp theo kích thước; tách hạt dựa trên màu sắc của chúng; và loại bỏ các tạp chất còn sót lại.
2 Thành phần và giá trị dinh dưỡng
Giá trị dinh dưỡng đặc biệt của Hạt diêm mạch phụ thuộc vào thành phần cân bằng gồm protein cao, axit amin, khoáng chất, chất xơ và các hợp chất nhỏ (như chất chống oxy hóa và vitamin). Hơn nữa, do không chứa gluten nên Hạt diêm mạch thích hợp cho những người bị bệnh Celiac hoặc rối loạn liên quan đến gluten. Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến thành phần dinh dưỡng của hạt Hạt diêm mạch và năng suất của cây. Điều kiện di truyền và môi trường là hai yếu tố có thể ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng dinh dưỡng của Hạt diêm mạch.
3 Tác dụng dược lý
3.1 Chống ung thư
Các phát hiện từ nghiên cứu của Food Frontiers năm 2021 cho thấy các hợp chất hoạt tính sinh học của Hạt diêm mạch là hợp chất phenolic, polysaccharides và saponin—có thể có tác dụng chống viêm và chống oxy hóa. Đặc biệt, các nghiên cứu in vitro về polysaccharides cho thấy các thành phần này có thể giúp bảo vệ sức khỏe tế bào và ngăn ngừa một số loại ung thư, chẳng hạn như ung thư gan và cổ tử cung. Tuy nhiên, cần nhiều nghiên cứu hơn để xác nhận điều này ở người.
3.2 Giảm viêm
Polysaccharides và Saponin không phải là hợp chất chống oxy hóa duy nhất được tìm thấy trong Hạt diêm mạch. Loại ngũ cốc này cũng chứa Flavonoid và polyphenol. Theo một phân tích năm 2019 trên tạp chí Khoa học Thực phẩm & Dinh dưỡng, đặc tính chống oxy hóa của các hợp chất này có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương oxy hóa và giảm viêm.
3.3 Điều chỉnh lượng đường trong máu
Trong một nghiên cứu nhỏ năm 2022 trên tạp chí Nutrients , những người tham gia trên 65 tuổi có mức đường huyết từ 100 đến 125 mg/dL đã tiêu thụ Hạt diêm mạch trong bốn tuần. Kết quả cho thấy lượng Glucose giảm đáng kể và giảm cân nhẹ. Các nhà nghiên cứu cho rằng ăn Hạt diêm mạch để thay thế các loại carbohydrate phức tạp khác có thể là biện pháp phòng ngừa bệnh tiểu đường loại 2.
Protein và chất xơ góp phần làm cho hạt Hạt diêm mạch có chỉ số đường huyết thấp. Các hợp chất phenolic cũng có mặt, làm chậm quá trình tiêu hóa carbohydrate để ngăn chặn lượng đường tăng đột biến sau bữa ăn.
3.4 Giảm cholesterol
Những người dễ bị đau tim, bệnh tim mạch và đột quỵ có thể được hưởng lợi từ việc ăn nhiều Hạt diêm mạch để giúp kiểm soát mức cholesterol. Hàm lượng chất xơ có trong Hạt diêm mạch có thể giúp giảm mức cholesterol LDL. Ngoài ra, lượng axit béo omega-3 dồi dào của Hạt diêm mạch có thể có tác động tích cực đáng kể.
3.5 Ngăn ngừa thiếu máu
Những người không ăn đủ thực phẩm giàu chất Sắt , bị mất máu mãn tính hoặc thường xuyên tập thể dục nghiêm ngặt có thể bị thiếu sắt. Thiếu máu do thiếu sắt thường liên quan đến mệt mỏi, xanh xao, chóng mặt, móng tay giòn và yếu, cùng nhiều triệu chứng khác.
Hạt diêm mạch có thể bù đắp lượng chất dinh dưỡng còn thiếu này trong chế độ ăn thuần chay hoặc ăn chay. Một mục năm 2023 trên StatPearls cho biết 25% người dân trên toàn thế giới bị thiếu máu trên 50% trong số đó xảy ra do thiếu sắt.
Các nguồn cung cấp chất sắt trong chế độ ăn uống như Hạt diêm mạch, rau lá xanh và thịt đỏ có lợi cho việc xây dựng khoáng chất thiết yếu này trong cơ thể.
4 Cách sử dụng Hạt diêm mạch
Hạt diêm mạch là một loại ngũ cốc nấu nhanh. Theo quy định, bạn nên dùng 3/4 đến 2 cốc nước hoặc nước dùng cho 1 cốc Hạt diêm mạch, tương đương với bốn phần ăn. Rửa sạch Hạt diêm mạch trong lưới lọc để loại bỏ lớp vỏ đắng của nó.
Sau đó, thêm Hạt diêm mạch, chất lỏng và muối vào nồi vừa và đun sôi. Giảm nhiệt xuống thấp và đậy nắp chảo. Để hạt Hạt diêm mạch sôi cho đến khi chất lỏng được hấp thụ và các hạt trông giống như đã mở ra, khoảng 15 phút.
Sau khi hoàn tất, lấy chảo ra khỏi bếp và để yên Hạt diêm mạch, đậy nắp trong 10 phút. Xới bằng nĩa trước khi dùng.
5 Tài liệu tham khảo
- Tác giả Viktória Angeli và cộng sự, ngày đăng báo năm 2020. Quinoa (Chenopodium quinoa Willd.): An Overview of the Potentials of the “Golden Grain” and Socio-Economic and Environmental Aspects of Its Cultivation and Marketization, pmc. Truy cập ngày 28 tháng 11 năm 2023.
- Tác giả Viktória Angeli và cộng sự, ngày đăng báo năm 2022. Nutritional Composition and Bioactive Components in Quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) Greens: A Review, pmc. Truy cập ngày 28 tháng 11 năm 2023.