Dương Xỉ (Polypodium leucotomos)

Với công dụng hiệu quả trong chống nắng, bảo vệ da, Dương xỉ được rất nhiều người sử dụng mỗi ngày. Vì vậy, Thuốc Gia Đình  xin gửi đến quý bạn đọc thông tin về đặc điểm, công dụng và các bài thuốc của Dương xỉ.

1 Giới thiệu về cây Dương xỉ

Cây Dương xỉ thuộc họ gì? Tên khoa học của Dương xỉ là Polypodium leucotomos, thuộc họ Dương xỉ (Polypodiaceae); mọc nhiều ở các khu rừng rậm nhiệt đới, rừng nguyên sinh,…

Dưới đây là hình ảnh cây Dương xỉ.

1.1 Đặc điểm thực vật

Cây thường mọc thành bụi, chiều cao lên tới 1m, chủ yếu là thân rễ mọc bò ngầm dưới lòng đất hoặc bò lan trên mặt đất, phình thành dạng củ đường kính 8 -15mm (hiếm khi 30mm).

Cây có nhiều lá mọc thành cụm, lá kép, chiều dài khoảng 30 – 130cm, rộng 10 – 50cm, giống hình chiếc lược, thon nhọn ở đầu. Lá có nhiều màu sắc khác nhau từ xanh lục sáng đến xanh lục nhạt, mép lá không có răng cưa. Lá non cuộn tròn, có lông.

1.2 Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Lá.

Lá được thu hái quanh năm, thường được dùng dưới dạng chiết xuất.

1.3 Đặc điểm phân bố

Cây có nguồn gốc từ Trung và Nam Mỹ, hiện phân bố rộng rãi ở các tỉnh miền Bắc, miền Trung, Tây Nguyên nước ta.

2 Thành phần hóa học

Fernblock là một chiết xuất ưa nước giàu polyphenol của phần trên mặt đất của Dương xỉ, được sử dụng rộng rãi trong công thức của gel bôi, kem, thuốc xịt và phấn trang điểm cũng như viên nang bổ sung được bán trên thị trường cho tác dụng bảo vệ ánh sáng của chúng.

Tuy nhiên, thành phần hóa học thực vật của Dương xỉ chưa được mô tả đầy đủ. Chiết xuất Dương xỉ được tạo thành từ các hợp chất phenolic (benzoat và cinnamate) và các phân tử axit sinh học (axit quinic, shikimic, glucuronic và malic). Phân tích cho thấy sự có mặt của axit 3,4-dihydroxybenzoic, axit 4-hydroxybenzoic, axit vanillic, axit caffeic, axit p -coumaric, axit 4-hydroxycinnamoyl-quinic, axit ferulic và năm đồng phân axit chlorogenic trong Fernblock. Các nghiên cứu về sự vận chuyển qua biểu mô của các axit caffeic, p -coumaric, ferulic, vanillic và chlorogenic qua lớp đơn lớp tế bào Caco-2 cho thấy rằng các hợp chất phenolic như vậy có thể được hấp thụ hoàn toàn ở người sau khi uống.

== >> Mời bạn đọc tham khảo vị thuốc cùng công dụng: Cây Lô hội – Dược liệu đa lợi ích, tốt cho sức khỏe

3 Tác dụng của Dương xỉ

3.1 Hoạt động chống oxy hóa

Hoạt động chống oxy hóa trực tiếp là do các hợp chất polyphenolic. Khả năng chống oxy hóa của Dương xỉ tăng theo nồng độ. Trong ống nghiệm, axit caffeic, chlorogenic và ferulic đã được chứng minh là chất ức chế quá trình oxy hóa mạnh nhất, cả về chức năng chống oxy hóa và giá trị IC50.

Đặc biệt, chiết xuất Dương xỉ ức chế tổn thương màng và peroxid hóa lipid trong nguyên bào sợi và tế bào sừng. Ngoài ra, nó hoạt động như một chất quét ROS trực tiếp chống lại superoxide anion, hydroxyl, oxy và oxy peroxide, đồng thời ức chế quá trình oxy hóa Glutathione.

Hoạt tính chống oxy hóa này của chiết xuất Dương xỉ đã được chứng minh bằng mức giảm 8-OH-dG, một dấu hiệu của tổn thương oxy hóa tế bào. Cuối cùng, một nghiên cứu trong ống nghiệm đã chứng minh rằng hoạt tính chống oxy hóa và bảo vệ ánh sáng tốt nhất thu được với Dung dịch nước chiết xuất Dương xỉ được chiết xuất ở pH cơ bản.

3.2 Chống ung thư da

Nếu được dùng bằng đường uống, Dương xỉ ức chế quá trình gây đột biến và tổn thương DNA qua trung gian tia cực tím, làm giảm sự tích tụ CPD. Điều này có thể là do cả chức năng cụ thể của hệ thống sửa chữa DNA và hoạt động của tổn thương oxy hóa.

Hơn nữa, Dương xỉ gây ra sự kích hoạt của chất ức chế ung thư p53 và ngăn chặn sự tăng sinh tế bào biểu bì, làm giảm mức độ cyclin D1, kháng nguyên nhân tế bào tăng sinh (PCNA) và Ki67. Yếu tố hạt nhân kappa beta (NF-kB) và chất kích hoạt protein-1 (AP-1) cũng bị ức chế bởi Dương xỉ.

Cuối cùng, Dương xỉ làm giảm tổn thương DNA ty thể do tia cực tím gây ra và ức chế tân mạch. Kết quả là khả năng miễn dịch của da và giám sát khối u được phục hồi, làm giảm khả năng gây ung thư ở da bị tổn thương do ánh sáng.

3.3 Điều hòa miễn dịch, chống viêm

Chiết xuất Dương xỉ ức chế quá trình đồng phân quang hóa của axit trans-urocanic (t-UCA). Ngoài ra, người ta đã chứng minh rằng nó ức chế quá trình phân hủy quang học khi có mặt các chất phản ứng oxy hóa, chẳng hạn như H2O2 và titan dioxit (TiO2).

Chiết xuất Dương xỉ ức chế các cytokine tiền viêm, chẳng hạn như TNF-α và IL-12, nitric oxide synthase cảm ứng (iNOS), tế bào mast, bạch cầu trung tính và đại thực bào. Hơn nữa, nó ức chế quá trình chết theo chương trình của tế bào đuôi gai và tế bào Langerhans.

COX-2 chịu trách nhiệm tổng hợp prostaglandin. Nó có một vai trò quan trọng trong quá trình viêm, nhưng nó cũng liên quan đến quá trình sinh ung thư. Chiết xuất Dương xỉ làm giảm biểu hiện COX-2 do tia cực tím gây ra.

Hơn nữa, axit ferulic và caffeic làm giảm ban đỏ do tia UVB; điều này là bằng chứng cho việc đưa chúng vào một số công thức bôi ngoài da.

3.4 Hoạt động tu sửa ngoại bào, chống UV

Chiết xuất Dương xỉ có thể ngăn chặn quá trình chết theo chương trình do UVR gây ra trong nguyên bào sợi và tế bào sừng, đồng thời thiết lập lại sự tăng sinh của chúng. Ngoài ra, Dương xỉ ức chế sự mất tổ chức của khung tế bào actin, các tiếp điểm kết dính tế bào-tế bào và ma trận tế bào.

Hơn nữa, chiết xuất Dương xỉ cũng hoạt động trên các mục tiêu phân tử. Nó ức chế MMP-1,2,3 và 9; kích thích TIMPs, TGF-β, Elastin và fibrillin. Cuối cùng, nó kích thích sự lắng đọng của Collagen loại I và V trong các nguyên bào sợi được chiếu tia UV và collagen loại I, III và V trong các nguyên bào sợi không được chiếu xạ.

3.5 Tác dụng khác

Dương xỉ đã chứng minh hiệu quả của nó trong các bệnh quan trọng khác, chẳng hạn như bệnh da liễu nguyên phát hoặc tự miễn dịch, rối loạn sắc tố như bạch biến và nám, viêm da dị ứng, lupus ban đỏ bán cấp ở da (SCLE) và porphyria cutanea tarda.

== >> Mời bạn xem thêm dược liệu: Bơ – Loại quả bổ dưỡng và các lợi ích cho sức khỏe

4 Sử dụng chiết xuất Dương xỉ 

Hiện tại, chiết xuất Dương xỉ có sẵn dưới dạng công thức bôi ngoài da (gel, kem, xịt và phấn trang điểm dạng nén) và dưới dạng tác nhân toàn thân (viên nang uống).

Ở châu Âu, nó đã có sẵn dưới dạng thực phẩm bổ sung từ năm 2001 và ở Mỹ từ năm 2006. Trong công thức hiện tại, nó được bán trên thị trường như một chất bổ sung chế độ ăn uống nhằm mục đích “bảo vệ chống lại các tác động liên quan đến ánh nắng mặt trời và lão hóa”, với khuyến cáo là một viên nang 240mg vào buổi sáng. Khi dự kiến ​​tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, nên dùng liều 240mg một giờ trước khi tiếp xúc và sau 2–3 giờ. Nó đã có sẵn như một sản phẩm bôi ngoài da ở châu  u từ năm 2000.

Cuối cùng, chiết xuất Dương xỉ có hồ sơ an toàn tốt mà không có tác dụng phụ. Nó đã được chứng minh là an toàn ở trẻ em và không có dữ liệu liên quan đến thai kỳ.

5 Tài liệu tham khảo

Tác giả Paolo Calzari, Silvia Vaienti, Gianluca Nazzaro (Ngày đăng 14 tháng 1 năm 2023). Uses of Polypodium leucotomos Extract in Oncodermatology, MDPI. Truy cập ngày 11 tháng 3 năm 2023.