Cây Khoai Lang (Ipomoea batatas (L.) Lam.)

Cây khoai lang là loại cây quen thuộc trong đời sống hàng ngày, nó cung cấp củ, rau ăn cho con người. Ngoài ra, đây còn là vị thuốc chữa táo bón, kinh nguyệt không đều … Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin về cây khoai lang.

1 Giới thiệu về cây khoai lang

Cây khoai lang là loại cây cung cấp lá làm rau ăn mỗi ngày, và củ có thể chế biến các món ăn thơm ngon, bổ dưỡng, dễ tiêu hóa. Khoai lang hay Lang – Ipomoea batatas (L.) Lam., thuộc họ Khoai lang – Convolvulaceae. 

1.1 Mô tả

Cây thảo sống lâu năm, có thân mọc bò, dài 2-3m. Rễ phình thành củ tròn dài, màu đỏ, trắng hay vàng.

Lá có nhiều hình dạng, thường hình tim xẻ ba thuỳ sâu hay cạn, có cuống dài.

Hoa màu tím nhạt hay trắng, mọc tím thành xim ít hoa ở đầu cành hay nách lá. 

1.2 Điều kiện thích hợp để trồng khoai lang

Cây trồng từ lâu đời. Có thể trồng được ở nhiều điều kiện khí hậu, đất đai khác nhau, nhưng tốt nhất là đất pha cát; lượng mưa hàng năm khoảng 1000mm; không chịu hạn trong thời gian sinh trưởng. 

Thường nhân giống bằng các đoạn dây, có khi người ta để dành củ để gây giống và có thể trồng bằng các mầm nẩy ra từ củ. 

1.3 Phân bố

Có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Mỹ, lan truyền sang các đảo Thái Bình Dương, nay được trồng khắp các vùng nhiệt đới, một số vùng cận nhiệt đới và ôn đới. Ở nước ta, khoai lang được trồng khắp nơi. 

1.4 Bộ phận dùng

Rễ (củ), dây, lá – Radix, Caulis et Folium Ipomoeae. 

2 Khoai lang có chất gì

Củ Khoai lang chứa 24,6% tinh bột, 4,17% Glucose. Khi còn tươi, củ chứa 1.3% protein, 0,1% chất béo, các diastase, tro có Mn, Ca, Cu, các Vitamin A, B, C, 4,24% tanin, 1,375% pentosan.

Khi đã phơi khô ở chỗ mát, trong củ có inosit, gôm, dextrin, acid chlorogenic, phytosterol, carotin, adenin, Betain, cholin.

Dây Khoai lang cũng chứa adenin, betain, cholin. Ngọn dây Khoai lang đỏ có một chất gần giống Insulin.

Lá chứa chất Nhựa tẩy (1,95-1,97%), các acid amin…

3 Tính vị, tác dụng 

Rễ, dây có vị ngọt, tính bình, hơi mát; có tác dụng bổ trung sinh tân, chỉ huyết, bài nung. Có sách ghi: Khoai lang có tác dụng nhuận tràng, bổ hư tổn, ích khí lực mạnh tỳ thận. 

Các nghiên cứu hiện đại: Phân tích LC-HRMS cho thấy chín hàm lượng axit amin được xác định từ I. batatas L. Nghiên cứu in vivo cho thấy rằng việc sử dụng chiết xuất từ ​​lá I. batatas L. bằng đường uống làm giảm bớt sự hình thành tế bào bọt-oxLDL và độ dày thành động mạch chủ do chế độ ăn nhiều chất béo gây ra chuột bị xơ vữa động mạch. Hơn nữa, chất chiết xuất từ ​​lá I. batatas L. đã thúc đẩy số lượng đại thực bào và điều biến biểu hiện VEGF và eNOS trong động mạch chủ.

Sự phong phú của polyphenol và thành phần thực vật trong I. batatas cải thiện tình trạng mất cân bằng oxy hóa và tình trạng viêm cấp tính và mãn tính có tiềm năng ứng dụng chống viêm, viêm khớp

4 Ăn khoai lang có tốt không?

Thường dùng trị.

1. Ly mới phát;
2. Đại tiện táo bón;
3. Di tinh, đái đục;
4. Phụ nữ kinh nguyệt không đều, loạn kỳ, máu xấu;
5. Cúm mùa hè, sốt nóng li bì, thân thể đau mỏi.

Có tác giả còn cho rằng Khoai lang có thể giúp con người phòng ngừa chứng xơ cứng động mạch, hạ huyết áp, ăn khoai lang giúp giảm cân, giảm béo phì và chứng già yếu. Nó cũng có khả năng chống ung thư vú và ung thư đại tràng. Lá Khoai lang (loại tím) được dùng trị bệnh đái đường, chống viêm

Ở Vân Nam (Trung Quốc), rễ và dây khoai lang dùng trị dạ dày và hành tá tràng lở loét xuất huyết, băng lậu, vô danh thũng độc. 

4.1 Nên ăn khoai lang vào lúc nào?

Ngọn non và lá Khoai lang dùng ăn luộc và uống nước hàng ngày từ 60- 100g. Cũng có thể dùng 30-40g lá khô sắc uống.

Để chữa táo bón, dùng củ tươi gọt vỏ, nghiền nát chế nước chín, quấy đều, uống sáng sớm lúc đói 1/2 cốc to và 1/2 cốc uống vào trước bữa ăn. Cũng có thể ăn củ luộc.

Có thể chế bột khoai, phối hợp với Vừng (Mè) đen sao vàng tán bột, luyện viên. Để chữa lỵ mới phát, lấy vài ba củ nướng cho đến khi cháy hết vỏ ngoài, thịt trong vừa chín đem bóc vỏ ăn lúc còn nóng, thì đại tiện thông, hết mót rặn

4.2 Có nên ăn khoai lang mỗi ngày?

Bạn hoàn toàn có thể ăn hàng ngày bởi khoai lang có nhiều công dụng, như làm giảm táo bón, tốt cho tim mạch, người bị đái tháo đường, tốt cho mắt, không chỉ có vậy, tác dụng của khoai lang còn giúp bạn giảm cân…

Tuy nhiên, bạn vẫn nên bổ sung thêm các nhóm chất khác như protein, vitamin từ rau củ, thịt, ăn cân bằng các nhóm chất. Đặc biệt nếu bạn gặp những bệnh mãn tính về tim mạch hay đái tháo đường, bạn cần tuân thủ phác đồ điều trị, không bỏ thuốc, và tham khảo bác sĩ trước khi ăn khoai lang để được tư vấn chế độ ăn với lượng hợp lý.

5 Đơn thuốc chứa cây khoai lang

5.1 Di tinh đái đục

Bột Khoai lang khô uống mỗi lần 15-20g vào sáng sớm và trước lúc đi ngủ.

5.2 Cúm mùa hè

Khoai lang khô 1 bát. Ngấy tía 1 nắm, Sắn dây 1 nắm, Rau Má 1 nắm, sắc uống. 

6 Tài liệu tham khảo

1. Từ điển Cây thuốc Việt Nam tập 1 (xuất bản 2021). Hành trang 1047, từ điển cây thuốc Việt Nam tập 1. Truy cập ngày 08 tháng 06 năm 2023.
2. Tác giả: Budi Arief Waskito và cộng sự (Ngày đăng: năm 2022). Anti-atherosclerotic activity of aqueous extract of Ipomoea batatas (L.) leaves in high-fat diet-induced atherosclerosis model rats, Pubmed. Truy cập ngày 08 tháng 06 năm 2023
3. Tác giả: BMuhammad Majid và cộng sự (Ngày đăng: năm 2018). Ipomoea batatas L. Lam. ameliorates acute and chronic inflammations by suppressing inflammatory mediators, a comprehensive exploration using in vitro and in vivo models, Pubmed. Truy cập ngày 08 tháng 06 năm 2023