Bứa (Garcinia oblongifolia)
| Phân loại khoa học | |
|---|---|
| Giới(regnum) |
Plantae (Thực vật) Angiospermae (Thực vật có hoa) Eudicots (Thực vật hai lá mầm thật sự) Rosids (Nhánh hoa Hồng) |
| Bộ(ordo) |
Malpighiales (Sơ ri) |
| Họ(familia) |
Clusiaceae (Bứa) |
| Chi(genus) |
Garcinia |
| Danh pháp hai phần (Tên khoa học) | |
|
Garcinia oblongifolia Champ. ex Benth. |
|
Quả Bứa được biết đến khá phổ biến với công dụng chống oxy hóa,giảm cảm giác thèm ăn, giúp giảm cân và hỗ trợ tiêu hóa. Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Bứa.
1 Giới thiệu về cây Bứa
Cây Bứa hay còn được gọi là Bứa lá tròn dài, tên khoa học là Garcinia oblongifolia Champ. ex Benth., thuộc họ Bứa (Măng cụt) Clusiaceae.
Ngoài ra còn có loài Bứa mọi (Bứa quả đỏ), tên khoa học là Garcinia harmandi Pierre, thuộc họ Bứa – Clusiaceae. Loài này mọc rải rác trong rừng. Ra hoa tháng 2-3, có quả tháng 3-4. Phân bố: Khánh Hoà, Tây Ninh, Đồng Nai. Còn có ở Lào, Campuchia.
1.1 Đặc điểm thực vật
Cây gỗ thường xanh có chiều cao khoảng 6-7m. Các cành non thường có hình vuông, phân nhánh ngang và rũ xuống. Lá có hình dạng thuôn, hơi cong, đuôi nhọn, đỉnh dài, viền nguyên, lá nhẵn bóng, với nhiều điểm mờ. Hoa đực mọc thành nhóm 3-5 hoa ở kẽ lá, với 4 lá đài và 5 cánh hoa, có 20 nhị với chỉ nhị ngắn. Hoa lưỡng tính có lá dài và cánh hoa giống như ở hoa đực, màu vàng hoặc trắng; quả có 4 (6-10) ô, hình cầu, có vòi ngắn và vỏ quả dày, có rãnh, khi chín có màu vàng, phần bên trong hơi đỏ và có từ 6-10 hạt.
1.2 Thu hái và chế biến
Phần của cây được sử dụng là vỏ, còn được gọi là Cortex Garciniae. Vỏ có thể thu hái quanh năm, sau đó bỏ lớp vỏ bên ngoài, thái nhỏ và phơi khô.
1.3 Đặc điểm phân bố
Loài cây mọc tự nhiên trong rừng thứ sinh và phân bố rải rác. Nó ưa sáng bóng và đất tốt, có tốc độ sinh trưởng nhanh và có thể tái sinh bằng hạt. Thời gian ra hoa của nó là từ tháng 3 đến tháng 4 và có quả từ tháng 6 đến tháng 7. Cây được tìm thấy ở nhiều tỉnh và thành phố tại Việt Nam như Quảng Ninh, Tuyên Quang, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Bắc Giang, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hoá, Nghệ An, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam và cũng có mặt ở Trung Quốc.
2 Thành phần hóa học
Trong quả bứa chứa Enzym citrat liase, axit hữu cơ và Vitamin C (mỗi 100g có 61mg vitamin C). Trong vỏ của quả cũng chứa flavonozit.
3 Tác dụng – Công dụng của quả Bứa
3.1 Tác dụng dược lý
Các chất có trong quả bứa bao gồm HCA (hoạt chất hydroxycitric acid) có tác dụng ức chế quá trình chuyển hóa đường thành chất béo, từ đó giảm thiểu quá trình tích tụ mỡ trong cơ thể. Ngoài ra, nó còn chứa các chất giúp giảm cảm giác thèm ăn, đốt cháy phần mỡ thừa một cách gián tiếp.
3.2 Quả Bứa – Công dụng theo y học cổ truyền
Tính vị, tác dụng: Vỏ của cây Bứa có tính hơi đắng và mát, có tác dụng làm giảm viêm, hạ sốt, làm săn da và xoa dịu vết thương. Quả của loài cây này có vị chua mát.
Công dụng: Lá của cây bứa có vị chua và thường được dùng để thái nhỏ và nấu canh chua. Hạt của cây bứa cũng được sử dụng để nấu canh chua. Vỏ cây bứa được sử dụng để trị nhiều bệnh như loét dạ dày, loét tá tràng, viêm dạ dày ruột, kém tiêu hoá, viêm miệng, bệnh cặn răng, ho ra máu, bỏng, mụn nhọt, bệnh eczema, dị ứng mẩn ngứa và rút các vết đạn đâm vào thịt. Liều dùng là 20-30g dạng thuốc sắc, cũng có thể dùng vỏ tươi giã và đắp ngoài. Nhựa cây bứa được sử dụng để trị bỏng.
3.3 Tác dụng của quả Bứa
Quả Bứa là quả gì? Quả Bứa có hình dạng tròn nhỏ, được bao phủ bởi một lớp vỏ dày. Bên trong, phần thịt của quả được chia thành nhiều múi mọng nước, tương tự như quả măng cụt. Khi chưa chín, quả có màu xanh hoặc xanh tối và chuyển sang màu cam khi chín. Quả Bứa thường được dùng làm gia vị trong nhiều món ăn và được coi là một loại thực phẩm bổ dưỡng.Theo một số nghiên cứu khoa học, quả Bứa có thể có một số tác dụng có lợi đến sức khỏe, bao gồm:
- Chống oxy hóa: Quả bứa chứa một số hợp chất chống oxy hóa như axit hydroxycitric, axit ascorbic và Carotenoid, có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương do các gốc tự do.
- Giảm cân: Một số nghiên cứu cho thấy axit hydroxycitric trong quả bứa có thể giảm cảm giác thèm ăn và giúp giảm cân.
- Hỗ trợ tiêu hóa: Quả bứa có chứa một số thành phần có thể hỗ trợ tiêu hóa, giúp cải thiện sự hấp thụ chất dinh dưỡng và hỗ trợ chức năng gan.
4 Bài thuốc từ vỏ cây, quả Bứa
- Điều trị viêm dạ dày ruột và kém tiêu hoá: Sắc nước từ vỏ cây Bứa và cô đặc lấy 50%, sau đó uống hàng ngày 30ml.
- Điều trị vết bỏng: Pha nhựa Bứa với dầu để tạo thành cao lỏng và bôi lên vết bỏng 1-2 lần mỗi ngày.
5 Tài liệu tham khảo
- Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1 (Xuất bản năm 2021). Bứa trang 267 – 268, Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.