Xuyên Sơn Giáp (Vảy Tê Tê -Manis pentadactyla)
Xuyên sơn giáp được biết đến là dược liệu lấy từ vảy của con tê tê hay con trút đã được phơi khô, được sử dụng trong y học cổ truyền Trung Quốc hàng ngàn năm. Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về loại dược liệu này.
1 Giới thiệu về Xuyên sơn giáp
Xuyên sơn giáp còn gọi là vảy tê tê, vảy con trút, có tên khoa học Manis pentadactyla L., thuộc họ Tê Tê – Manidae.
Dược liệu này được thu từ vảy vảy phơi khô của con tê tê hay con trút (Manis pentadactyla L.). Vì động vật này hay đục núi và mình có vảy cứng như áo giáp do đó có tên xuyên sơn; xuyên qua núi.
1.1 Mô tả động vật
Tê tê là một nhóm động vật ăn côn trùng độc đáo, chủ yếu ăn mối và kiến. Chúng có thể trông giống như loài bò sát, với cơ thể được bao phủ bởi các lớp vảy chồng lên nhau, nhưng thực chất chúng là động vật có vú ! Tê tê có kích thước tương đương một con mèo nhà, đầu nhỏ, mõm dài và đuôi dày. Những loài động vật có vú thời tiền sử này đã tồn tại được khoảng 80 triệu năm và hiện đang bị đe dọa tuyệt chủng.
Chúng thường được coi là loài thú ăn kiến có vảy và chúng sử dụng chiếc lưỡi dài và dính, có thể dài tới 40 cm (16 inch) để đớp kiến. Chế độ ăn của chúng cũng bao gồm mối, ấu trùng và các côn trùng nhỏ khác.
Tê tê không đẻ trứng. Con đực và con cái giao phối mỗi năm một lần và con cái sinh từ một đến ba con cùng một lúc. Tê tê con (còn được gọi là tê tê) khi sinh ra được bao phủ bởi lớp vảy mềm, màu trắng và cứng lại sau vài ngày. Tê tê con sẽ cưỡi trên lưng mẹ bằng cách bám vào vảy của mẹ.
1.2 Phân loại tê tê
Có tám loài tê tê còn sống. Bốn trong số những loài này được tìm thấy ở Châu Phi: Tê tê đuôi dài (Phataginus tetradactyla), tê tê cây (Phataginus tricuspis), tê tê khổng lồ (Smutsia gigantea) và tê tê đất Temminck (Smutsia temminckii). Bốn loài tê tê khác sống ở châu Á: tê tê Ấn Độ (Manis crassicaudata), tê tê Philippine (Manis culionensis), tê tê Sunda (Manis javanica) và tê tê Trung Quốc (Manis pentadactyla).
1.3 Sinh sống và phân bố
Tê tê có nguồn gốc từ Châu Phi và Châu Á. Chúng có thể được tìm thấy trong môi trường sống trong rừng và xavan. Các loài leo cây làm nhà trong các thân cây rỗng, trong khi các loài sống trên mặt đất đào hang sâu để làm tổ.
1.4 Tê tê có nguy cơ bị tuyệt chủng không ?
Tê tê là loài động vật có vú bị buôn bán nhiều nhất trên thế giới do nhu cầu cao về vảy và móng vuốt của chúng trong y học cổ truyền. Thịt của chúng được coi là món ngon ở một số nước châu Á và được tiêu thụ như thịt rừng ở một số nước châu Phi. Tất cả tám loài hiện đang bị đe dọa tuyệt chủng, và ba loài tê tê Trung Quốc, tê tê Philippe và tê tê Sunda được liệt kê là cực kỳ nguy cấp.
2 Thành phần hóa học
Chưa có tài liệu nghiên cứu cụ thể
3 Công dụng của Xuyên Sơn Giáp
3.1 Tính vị
Theo tài liệu cổ, xuyên sơn giáp vị mặn, tính hơi hàn, có độc, vào 2 kính can và vị.
3.2 Tác dụng
Trong y học cổ truyền, vảy tê tê được cho là có tác dụng cải thiện tuần hoàn, giảm viêm, kích thích tiết sữa và giảm các bệnh về da, mặc dù hiện nay chưa có bằng chứng khoa học nào cho thấy chúng mang lại bất kỳ lợi ích sức khỏe nào.
4 Một số bài thuốc từ Xuyên sơn giáp
Bài thuốc trị Tắc tia sữa
Nướng xuyên sơn giáp tán nhỏ, ngày uống 2 lần, mỗi lần 4g, có thể cùng uống với một ít rượu.
Bài thuốc trị tràng nhạc vỡ loét
Đốt xuyên sơn giáp, nghiền nhỏ đắp vào.
Bài thuốc thông sữa
Xuyên sơn giáp (sao vàng) đương quy, Cát Cánh, thược dược, mộc thông, Phục Linh, Xuyên Khung, thiên hoa phấn. Các vị bằng nhau. Ngày cần dùng 50g hỗn hợp này, thêm 500ml nước, sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa mụn nhọt
Xuyên sơn giáp 10g, Bạch Chỉ 5g, tạo giáp thích (gai Bồ Kết) 8g, Hoàng Kỳ 6g, Đương Quy 6g, nước 600ml, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
5 Tài liệu tham khảo
- Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi. Xuyên Sơn Giáp trang 1008 – 1009. Truy cập ngày 5 tháng 12 năm 2023.
- Tác giả Xinyao Jin và cộng sự, ngày đăng báo tháng 3 năm 2021. Evidence for the medicinal value of Squama Manitis (pangolin scale): A systematic review, pmc. Truy cập ngày 5 tháng 12 năm 2023.