Nhung Hươu (Cervus nippon Temminck)

Với công dụng hiệu quả trong hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, chống lão hóa, Nhung hươu (Lộc nhung) được rất nhiều người sử dụng mỗi ngày. Vì vậy, Thuốc Gia Đình  xin gửi đến quý bạn đọc thông tin về đặc điểm, công dụng và các bài thuốc của Nhung hươu.

1 Nhung hươu là gì?

Nhung Hươu còn có tên gọi khác là Lộc nhung, là sừng non mới mọc của hươu sao đực. Tên khoa học của Hươu sao là Cervus nippon Temminck, thuộc họ Hươu (Cervidae).

1.1 Đặc điểm hình thái

Hươu sao là loài hươu có kích cỡ trung bình, thân dài 1,2-1,4m, cao 0,7-1,4m, con cái nhỏ hơn con đực. Đầu nhỏ, cổ dài, mõm thuôn, miệng hẹp, mắt to sáng, tai to vểnh, cặp sừng chia làm 2-4 chạc ở mỗi bên, con đực trưởng thành có cặp sừng to phân thành 4 nhánh. Chân cao, thon nhỏ, đuôi ngắn. Bộ lông mịn, màu vàng hung, có những đốm trón trắng xếp thành 6-8 hàng dọc bên thân, bụng và mặt dưới đuôi trắng.

1.2 Thu hái và chế biến

Nhung hươu còn gọi là Lộc nhung, mặt ngoài phủ đầy lông tơ màu nâu nhạt và mịn như nhung, trong có rất nhiều mạch máu. Nhung tốt nhất là nhung huyết – nhung mới nhú lên 2 đoạn ngắn chưa chia nhánh. Nhung phân nhánh thành bên ngắn bên dài gọi là nhung yên ngựa. Thu bằng cách cưa lấy nhung, sấy cách cát hay trong tủ sấy ở 60-65 độ C cho tới khi khô giòn là được.

1.3 Đặc điểm phân bố

Hươu sao phân bố ở các nước châu Á. Tại Việt Nam, loài vật này sống hoang dã từ Cao Bằng tới Hà Tĩnh, hiện được nuôi ở nhiều nơi.

2 Thành phần hóa học

Các thành phần hóa học chính của nhung hươu là axit amin, polysacarit, axit béo, cholesterol, Phospholipid và khoáng chất. Nhung cũng là một nguồn hexosamine, Chondroitin sulphate và Collagen, được biết là hỗ trợ chức năng khớp.

Về dinh dưỡng, Nhung hươu chứa 52,5% protide, 2,5% lipid, chất keo (keratin), Muối Khoáng 34% gồm Ca và amoni dưới dạng phosphat, carbonat, Fe, Mg, chất đạm và một nội tiết tố gọi là lộc nhung tinh.

== >> Mời bạn đọc tham khảo vị thuốc cùng công dụng: Sơn dương – Công dụng và các bài thuốc trị sốt cao, thiếu máu

3 Tác dụng – Công dụng của Nhung hươu

3.1 Tác dụng dược lý

3.1.1 Cải thiện hiệu suất thể thao, tăng cường thể lực

Một số nghiên cứu cho thấy mối tương quan tích cực giữa việc sử dụng nhung hươu thường xuyên và sức khỏe tim mạch. Các đối tượng sử dụng nhung hươu có thể chịu được khối lượng công việc lớn hơn và trải qua thời gian hồi phục ngắn hơn giữa các bài tập. Sử dụng chiết xuất nhung hươu cho thấy sự gia tăng lớn hơn trong tổng số công việc đạt được, hoàn thành cuộc đua tiếp theo trong thời gian trung bình nhanh hơn. Trong các thử nghiệm về công việc năng động bằng cách sử dụng máy đo vận tốc, các đối tượng sử dụng chiết xuất nhung hươu đã tăng sản lượng công việc gấp 4 đến 5 lần so với nhóm đối chứng. Tiến sĩ Arkady Koltun, Chủ tịch Ủy ban Y tế của Liên đoàn Thể hình Nga, đồng thời là chuyên gia về các chất đồng hóa đã xác nhận rằng nhung hươu làm tăng sức mạnh cơ bắp và tăng tốc độ phục hồi sau khi tập thể dục. Các nghiên cứu khác báo cáo sự gia tăng sức mạnh của tim và thể tích máu được bơm, nhung hươu có thể cải thiện việc cung cấp máu cho cơ bắp hoặc hoạt động như một chất chống viêm, cho phép các vận động viên phục hồi nhanh hơn sau các buổi tập luyện.

3.1.2 Tăng nội tiết tố, tăng testosteron

Nhung hươu là nguồn cung cấp nội tiết tố tự nhiên cho những người muốn hỗ trợ tăng trưởng và phát triển cơ bắp . Nghiên cứu đã xác định các yếu tố tăng trưởng khác nhau trong nhung hươu bao gồm IGF-1 (Insulin-like Growth Factor-1), IGF-2 (Insulin-like Growth Factor-2) và EGF (Epidermal Growth Factor). IGF-1 thúc đẩy cả phì đại cơ (tăng trưởng) và tăng sản (hình thành các tế bào cơ mới). Loại hormone này kích thích sự phát triển ở hầu hết các tế bào của cơ thể, bao gồm cơ xương, sụn, xương, dây thần kinh và da. IGF-1 cũng đóng một vai trò trong việc phục hồi và giảm béo. 

Nghiên cứu cho thấy nhung hươu làm tăng sức mạnh và độ bền của các đối tượng so với nhóm đối chứng. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng việc sử dụng nhung hươu làm tăng đáng kể nồng độ Testosterone trong huyết tương. Như vậy, việc bổ sung nhung hươu làm tăng mức độ testosterone, đồng thời xây dựng và săn chắc cơ bắp.

3.1.3 Chữa lành vết thương

Nghiên cứu báo cáo rằng những người sử dụng nhung hươu có thể bình thường hóa áp suất động mạch, giảm các biến chứng phẫu thuật và hoạt động nhanh hơn. Trong các thử nghiệm trên chuột, quá trình sửa chữa gãy xương đã được tăng tốc. Một nghiên cứu gần đây cho thấy nhung hươu giúp chữa lành vết thương biểu bì ở chuột. Trong một nghiên cứu khác, các nhà nghiên cứu đã báo cáo về việc quan sát quá trình hình thành xương mới sau chấn thương do roi da thực nghiệm ở thỏ. Tiền xử lý ở chuột làm giảm quá trình thoái hóa tế bào và cải thiện thời gian phục hồi khi tiếp xúc với nhiệt độ khắc nghiệt và điện giật. 

3.1.4 Cải thiện sức khỏe xương khớp

Nhung hươu cho thấy tác dụng chống viêm mạnh mẽ. Các thử nghiệm lâm sàng gần đây cho thấy việc uống phức hợp glycosaminoglycan-peptide bằng miệng, hoặc các thành phần như chondroitin sulfat và glucosamine sulfat – cả hai đều được tìm thấy trong nhung hươu – có thể giúp kích thích sửa chữa sụn. Năm 1999, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đã phê duyệt việc sử dụng nhung hươu như một phương pháp điều trị được hỗ trợ và tuân thủ khoa học vì những tác dụng có lợi của nó trong điều trị viêm khớp.

3.1.5 Tăng cường chức năng tình dục

Theo nghiên cứu hiện đại, nhung hươu đã cho thấy hoạt động kích thích sinh dục – có nghĩa là nó ảnh hưởng đến tinh hoàn và buồng trứng. Nhung hươu được dùng để tăng ham muốn, điều trị rối loạn cương dương ở nam giới và cải thiện khả năng sinh sản. Đối với phụ nữ, nhung hươu có thể giúp giảm bớt các triệu chứng liên quan đến tiền kinh nguyệt bằng cách giảm chuột rút, ngăn chặn sự thay đổi tâm trạng và nâng cao mức năng lượng. Nó cũng được sử dụng để điều trị tiết dịch âm đạo, chảy máu tử cung, rối loạn kinh nguyệt, vô sinh và mãn kinh. Các nhà nghiên cứu Nga khẳng định rằng các hợp chất được tìm thấy trong nhung hươu có thể làm giảm bớt ảnh hưởng của thời kỳ mãn kinh ở phụ nữ.

3.1.6 Chống lão hóa

Nghiên cứu cho thấy bổ sung nhung hươu ức chế hoạt động của một số enzyme liên quan đến lão hóa. Ngoài ra, nó làm tăng tổng hợp protein gan và thận bằng cách thúc đẩy hoạt động của các enzym cụ thể khác. Các bài đánh giá báo cáo rằng nghiên cứu này là bằng chứng mạnh mẽ về tác dụng chống lão hóa của nhung hươu, làm giảm các dấu hiệu thường liên quan đến tuổi già.

3.1.7 Kiểm soát huyết áp

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhung hươu hỗ trợ khả năng vận chuyển oxy của máu, tạo điều kiện cho huyết áp và tuần hoàn khỏe mạnh. Huyết áp giảm là do nhung hươu có khả năng làm tăng sự giãn nở của các mạch máu ngoại vi. Trong một thử nghiệm liên quan đến 32 đối tượng bị huyết áp cao do bệnh tim, mãn kinh sớm hoặc béo phì, huyết áp đã hạ xuống ở 81% bệnh nhân. Nhung hươu đã được chứng minh là kích thích tổng hợp hồng cầu trong bệnh thiếu máu gây ra ở động vật thí nghiệm. Các polysacarit trong nhung hươu có liên quan đến các hoạt động sinh học, chẳng hạn như cải thiện lưu thông, giảm xu hướng đông máu, giảm nguy cơ đột quỵ và cải thiện sức khỏe tim mạch nói chung.

3.1.8 Kích thích miễn dịch

Nghiên cứu chỉ ra rằng nhung hươu có thể tăng cường hệ thống miễn dịch. Chất chiết xuất từ ​​nhung hươu đã được chứng minh là làm tăng hoạt động của đại thực bào, kích thích sản xuất tế bào lympho và tăng số lượng tế bào hồng cầu và bạch cầu. Mỗi tác dụng này có thể bổ sung trực tiếp cho khả năng chống lại hoặc chống lại bệnh tật của cơ thể và do đó thúc đẩy và duy trì sức khỏe cũng như cảm giác hạnh phúc liên quan.

Như vậy, tác dụng của Nhung hươu với người gầy có thể kể đến bao gồm: Tăng sức đề kháng giúp chống lại bệnh tật, cải thiện khả năng hấp thu dinh dưỡng tốt hơn, từ đó cải thiện cân nặng, tăng cường thể lực, giúp cơ thể dẻo dai hơn, bền bỉ hơn…

== >> Mời bạn xem thêm dược liệu: Đông trùng hạ thảo – Vị thuốc quý cho sức khỏe con người

3.2 Công dụng theo y học cổ truyền

Nhung hươu có tính ấm, vị ngọt, mặn, không độc, quy vào kinh thận, can, tâm, có tác dụng bổ dưỡng, sinh tinh, ích huyết, mạnh gân xương, giảm mệt mỏi, lao lực, làm lành vết thương.

Uống rượu Nhung hươu có tác dụng gì? Trong đông y, Nhung hươu là vị thuốc quý đứng thứ hai sau Nhân Sâm trong tứ bảo dược: Sâm, nhung, Quế, phụ; chữa suy nhược thần kinh, hen suyễn mạn tính, di tinh, ù tai, mắt mờ, đau gối, đau lưng, băng huyết, rong kinh, bạch đới, mồ hôi trộm, vết thương.

4 Cách sử dụng Nhung hươu và các bộ phận khác của hươu trị bệnh

4.1 Chữa thận hư, đau lưng

Nguyên liệu: Nhung hươu, Đỗ Trọng, Tang Ký Sinh mỗi vị 30g.

Cách làm: Tất cả sấy khô, sao vàng, tán nhỏ, rây bột mịn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 3g với rượu nóng. Hoặc ngâm với 1,5L rượu trắng trong 7-10 ngày, mỗi lần uống 10-15ml.

4.2 Chữa suy nhược, đau lưng, xuất tinh sớm

Nguyên liệu: Thịt hươu 250g, nhân sâm, Hoàng Kỳ mỗi vị 5g, Bạch Truật, Bạch Thược, Phục Linh, Viễn Chí, Đương Quy, Ngưu Tất, hoắc hương, Gừng tươi mỗi vị 3g.

Cách làm: Thịt hươu rửa sạch, thái miếng. Dược liệu cho vào túi vải, buộc kín. Tất cả ninh nhừ với nước trong 2-3 giờ. Thêm hành, hồ tiêu, muối. Để nguội, chia 2 lần ăn trong ngày.

4.3 Rượu Nhung hươu Sơn dược trị xuất tinh sớm, liệt dương, di tinh, tiểu són

Ngoài ra, người dùng có thể sử dụng rượu ngâm Nhung hươu để cải thiện sinh lý, tăng cường thể lực, cách làm như sau: Nhung hươu 5g, Sơn dược 15g, rượu trắng 600g. Cho vào bình, thêm rượu, bịt kín, ngâm trong 7 ngày. Mỗi ngày dùng 3 lần, mỗi lần uống 15-20g rượu thuốc.

Lưu ý: Những người không nên dùng Nhung hươu: Người huyết áp cao, tiêu chảy, viêm thận, máu có độ đông cao.

Sừng nai cũng được sử dụng với cùng công dụng.

5 Tài liệu tham khảo

1. Chủ biên Trần Hùng (Xuất bản năm 2021). Hươu sao trang 177-178, Nhận thức cây thuốc và dược liệu. Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2023.

2. Chuyên gia của Rxlist (Ngày đăng 11 tháng 6 năm 2021). Deer velvet, RxList. Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2023.