Dừa (Cocos nucifera L.)
Dừa được biết đến khá phổ biến với công dụng cung cấp chất dinh dưỡng, giúp hệ tiêu hoá khoẻ mạnh và làm đẹp da. Trong bài viết này, Thuốc Gia Đình xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Dừa.
1 Giới thiệu về cây Dừa
Dừa có tên khoa học là Cocos nucifera L., thuộc họ cau Arecaceae.
1.1 Đặc điểm thực vật
Cây Dừa có thân trụ cao tới 20m, với thân nhẵn và nhiều vết sẹo do bẹ lá rụng để lại. Lá rất to, có bẹ ôm lấy thân cây và một trục mang nhiều lá chét xếp 2 dãy đều đặn ở hai bên. Bông mo (buồng hoa) nảy sinh ở nách lá, ban đầu ở trong một mo dày, sau đó phân nhánh thành nhiều bông hoa, mỗi bông mang hoa đực ở trên và hoa cái ở dưới. Hoa đực có 6 mảnh bao hoa màu vàng, 6 nhị và 1 nhụy lép. Hoa cái lớn hơn, có 6 mảnh bao hoa, 3 lá noãn nhưng chỉ có một lá noãn phát triển thành quả hạch mang một hạt. Quả khô, bao gồm 3 lớp vỏ, vỏ quả trong là sọ dừa, hạt to có nội nhũ đặc biệt gồm phần nước ở trong và phần cứng (cùi dừa) ở ngoài.
1.2 Thu hái và chế biến
Bộ phận dùng: Nước dừa, rễ và dầu – Lac, Radix et Oleum Cocoris.
1.3 Đặc điểm phân bố
Cây Dừa gốc ở đảo Andaman (vịnh Bengan Ấn Độ) và được trồng rộng rãi ở nông thôn Việt Nam, xung quanh hồ ao, mương rạch và lạch sông. Cây mọc khoẻ, ưa đất thoáng dày và ẩm ướt. Ở Việt Nam, có các giống Dừa quý như Dừa dâu, Dừa ta, Dừa xiêm, Dừa lửa và Dừa lại Maoa. Trong số đó, Dừa dâu cho nhiều dầu, có năng suất cao và Dừa lửa nhiều nước là hai giống dừa được trồng nhiều. Dừa có thể thu hái 4 lần mỗi năm, nhưng thường thu hái từ tháng 6 đến tháng 10. Rễ dừa có thể thu hái quanh năm. Cây dừa được trồng khắp nơi ở Việt Nam, chủ yếu là ở các tỉnh ven biển miền Trung và các tỉnh Nam bộ, cũng như ở Ấn Độ, Xri Lanca, -ISS Campuchia, Thái Lan, Malaixia, Inđônêxia, châu Phi và châu Mỹ.
2 Thành phần hóa học
Nước Dừa là một Dung dịch đặc trưng, chứa chủ yếu là Glucose, Fructose và rất ít saccarose; bên cạnh đó còn có các axit hữu cơ (axit malic), axit amin, axit béo, Vitamin C. Tuy nhiên, hàm lượng các chất này rất thấp vì tỷ lệ nước trong nước dừa là 92-93%. Nếu xét về Cùi Dừa khô, theo tỷ lệ % có nước thì protein nguyên là 7,81%, lipid là 66,62%, chất chiết xuất không có nitrogen là 13,63%, acid lauric là 87,27%, acid palmitic là 2,35%, acid oleic là 1,18%, acid butyric và caproic là 0,40%. Ngoài ra, nó cũng chứa một lượng nhỏ Vitamin D.
3 Tác dụng – Công dụng của cây Dừa
3.1 Tác dụng dược lý
3.1.1 Cung cấp dinh dưỡng
Dừa cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất như kali, Magie, Canxi, Mangan, đồng, Sắt và selen. Nó cũng chứa nhiều chất xơ và chất béo lành mạnh giúp cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể.
3.1.2 Tác dụng kháng khuẩn
Dừa còn có tác dụng kháng khuẩn, nhờ vào dầu dừa giúp giảm sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn khác nhau như Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans, Staphylococcus cholermidis và Escherichia coli.
3.1.3 Thúc đẩy kiểm soát lượng đường trong máu
Bằng cách cung cấp chất xơ và chất béo lành mạnh, nó có khả năng hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu. Mặc dù cần thêm nghiên cứu để chứng minh điều này.
3.1.4 Chống oxy hóa mạnh mẽ
Dừa có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Cơm Dừa chứa các hợp chất chống oxy hóa mạnh mẽ như axit galic, axit caffeic, axit salicylic và axit p-coumaric, giúp bảo vệ tế bào khỏi oxy hóa và ngăn ngừa bệnh mãn tính.
3.1.5 Dễ dàng thêm vào chế độ ăn uống
Dừa rất linh hoạt trong nhà bếp và hoạt động tốt trong cả món ngọt và món mặn. Thịt dừa ngon và hơi ngọt, có thể ăn sống hoặc sấy khô. Nhiều sản phẩm liên quan được sản xuất từ nó, bao gồm nước cốta, kem và dầu dừa. Nó là một lựa chọn tuyệt vời cho những người có chế độ ăn ít carb, nhạt, không chứa gluten hoặc không có hạt.
3.1.6 Hỗ trợ tiêu hóa
Quả dừa có chứa enzyme có lợi cho hệ tiêu hóa và chất xơ tự nhiên, giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón.
3.1.7 Tăng cường miễn dịch
Dừa có chứa axit lauric, một loại axit béo có tác dụng kháng khuẩn và kháng viêm tự nhiên, giúp tăng cường hệ thống miễn dịch.
3.1.8 Tốt cho tim mạch
Dừa chứa chất béo không no, lành mạnh và Kali tự nhiên có thể giúp giảm cholesterol và huyết áp, giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch.
3.1.9 Cải thiện làn da
Dừa có thể được sử dụng như một loại kem dưỡng da tự nhiên có tính làm mềm và dưỡng ẩm, giúp giữ ẩm, cải thiện tình trạng da khô và chống lại các dấu hiệu lão hóa.
3.1.10 Giảm cân
Dừa có chứa chất béo lành mạnh và chất xơ, có thể giúp giảm cân và duy trì cân nặng khỏe mạnh.
3.2 Dừa – Công dụng theo y học cổ truyền
3.2.1 Tính vị, tác dụng
Cùi Dừa có vị ngọt, tính bình, giúp ích cho tiêu hóa, cung cấp dinh dưỡng, hỗ trợ tiêu tiểu và nhuận tràng. Nước Dừa có vị ngọt, tính bình, giúp giảm cơn khát, hỗ trợ lọc máu, giảm triệu chứng say nắng và giúp tóc đen mượt. Vỏ sọ Dừa có vị đắng, tính bình, giúp dừng chảy máu mũi và ngừng nôn. Vỏ quả Dừa có tác dụng giảm đau. Rễ Dừa được sử dụng làm thuốc lợi tiểu và thanh can.
3.2.2 Công dụng của Dừa
Dừa được sử dụng như một loại thực phẩm bổ dưỡng, giúp tăng cường chất béo cho cơ thể và giảm triệu chứng phong thấp nhức mỏi. Nước Dừa cũng được sử dụng để giải khát và làm dịch truyền tĩnh mạch để trị ỉa chảy. Rễ Dừa được dùng để điều trị bệnh lậu, ho gió và các vấn đề liên quan đến gan.
Dừa cũng được ưa chuộng trên toàn thế giới vì nó chứa nhiều loại acid béo không thể thay thế trong quá trình chuyển hóa thức ăn, giúp cố định men và dự trữ chất béo trong cơ thể. Dầu Dừa và bơ Dừa được sử dụng để làm những sản phẩm chăm sóc da và tóc, và có thể dễ dàng hòa tan với các loại dịch.
Các loại Dừa ở Việt Nam bao gồm: Dừa xiêm, Dừa Mã Lai, Dừa dâu đỏ, Dừa ta, Dừa dứa, Dừa sáp, Dừa nước, Dừa Tam Quang, Dừa ẻo nâu, Dừa ẻo xanh,… được sử dụng với các mục đích khác nhau.
Lưu ý: Nếu bạn bị tiêu chảy thì nên hạn chế ăn nhiều cùi dừa.
4 Bài thuốc từ Dừa
4.1 Trị bỏng
Dùng bột 1 chén kết hợp với dầu dừa 1 muỗng canh. Sau đó, cho vôi vào nước và khuấy đều, lấy 1 chén nước ra rồi trộn với dầu dừa. Đem đun trên bếp nhỏ và khuấy đều cho đến khi hỗn hợp như thuốc keo. Sau đó để nguội và dùng bôi lên chỗ bỏng nhiều lần.
4.2 Chữa đau tim đột ngột
Dùng vỏ sọ dừa đốt rồi tán nhỏ và uống với rượu khoảng 4-10g pha với nước nguội. Để trị lở ngứa, gân xương đau nhức, ta cũng có thể dùng vỏ quả dừa đốt rồi tán nhỏ và uống với rượu khoảng 4-10g để ra mồ hôi và giảm đau. Ngoài ra, cũng có thể dùng nước dừa hoặc nước dừa sắc uống để giúp cho người bị sốt nóng, say nắng, khát nước, phù nề, tiểu ít, mụn nhọt lở ngứa, viêm da, chàm chốc…
4.3 Giải nhiệt
Nước dừa có thể được làm bằng cách lấy nước và cùi non của 1 quả dừa, uống liền hoặc để lạnh, ngày uống 3 lần. Đây là phương pháp chữa trị hiệu quả cho nhiều bệnh nhưng đặc biệt là giúp giải nhiệt và giải khát cho người bị sốt nóng, say nắng, phù nề, tiểu ít, mụn nhọt lở ngứa, viêm da, chàm chốc…
4.4 Suy nhược, mất nước
Để làm nước dừa đường muối, ta có thể lấy 1 cốc nước dừa 250ml, thêm 15g đường trắng và một chút muối rồi khuấy đều. Nước này được dùng để chữa trị cho người suy nhược, mất nước sau khi mất máu, tiêu lỏng và thổ tả.
4.5 Trị giun
Nước dừa cũng có thể được dùng để trị giun đũa, giun kim bằng cách lấy nước ăn cùi dừa trong 1 quả dừa.
4.6 Trị táo bón lâu ngày
Cháo nếp dừa là một món ăn được làm từ cùi dừa nửa quả, thái lát và gạo nếp vừa đủ, sau đó đem nấu cháo. Món ăn này nên được ăn hai lần mỗi ngày và có tác dụng tốt cho những người suy nhược cơ thể, ăn kém hoặc bị táo bón sau khi mắc bệnh lâu ngày.
4.7 Chữa đau dạ dày
Sử dụng nước dừa già 200ml kết hợp với hạt bí ngô 150g. Hỗn hợp này nên được đun nhỏ lửa cho đến khi cạn, sau đó ăn.
4.8 Trị ghẻ lở, nấm, nứt nẻ
Sử dụng dầu dừa đông đặc ở nhiệt độ khoảng 15-18 độ C hoặc ở thể lỏng ở 22-27 độ C. Dầu dừa này có thể được bôi lên da bên ngoài.
5 Phụ nữ mang thai và cho con bú có sử dụng được Dừa không ?
5.1 Nước dừa
Trên thực tế, nước dừa có tác dụng dưỡng ẩm vì nó chứa natri, kali, magiê, tất cả các khoáng chất quan trọng mà bạn có thể mất đi khi chiến đấu với chứng ốm nghén! Nó cũng giúp bù nước và ngăn ngừa buồn nôn.
5.2 Sữa dừa
Sữa có trong dừa rất giàu chất sắt, có thể giúp ngăn ngừa bệnh thiếu máu. Nó cũng chứa chất béo tốt giúp ích cho sự phát triển của em bé. Sữa dừa cũng chứa axit lauric giúp sản xuất sữa và giúp tiết sữa khi dùng trong thời kỳ mang thai! Tuy nhiên, nếu bạn bị tiểu đường thai kỳ, bạn nên cẩn thận điều chỉnh lượng ăn vào theo hướng dẫn của bác sĩ và mức đường huyết của bạn.
5.3 Dừa nguyên chất
Ăn dừa giúp bạn đáp ứng nhu cầu về nước và chất xơ. Dừa chứa chất béo lành mạnh cần thiết trong thời kỳ mang thai. Dừa cũng chứa axit lauric giúp sản xuất sữa và cực kỳ hữu ích trong thời kỳ cho con bú! Bạn có thể chọn dừa bào sợi, rang, hoặc thậm chí thêm vào món tráng miệng hoặc bữa ăn của mình. Nó ngăn ngừa cảm giác mệt mỏi, cung cấp cho bạn năng lượng, tăng khả năng miễn dịch, cải thiện tuần hoàn và cũng ngăn ngừa mất nước.
6 Tài liệu tham khảo
- Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1 (Xuất bản năm 2021). Dừa trang 90 – 91, Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
- Tác giả Imashi Fernando và cộng sự (Đăng ngày 12 tháng 03 năm 2022). 5 Impressive Benefits of Coconut, PubMed. Truy cập ngày 06 tháng 03 năm 2023.